#287157
Bainigí géim as an dinnéar!
Bainigí géim as an dinnéar!
géim fuitbál ('cluiche peile').
Go deimhin, más é beidh géim againn ar ball.
Bhí sé worstáilte insan ghéim.
Dheamhan a bhfuil géim níos uaigní sa domhan seo!
géim bó/meilt bró/béic linbh.
N’fheadaraís ná gur póitseálaithe is máistrí géim a leithéidí san am céanna.
Is ionann “géim bó” agus “low of a cow”.
Lena chois sin, tá “géim bó seisce” aige ar “much cry and little wool”.
Ná bac tafann madaidh; is ar ghéim na bó a bhí a n-aird!
Bhí crainn agus géim sna foraoisí agus iascaireacht bhradáin.
A thonnsa thíos is aírde géim go hard,
Mhuineacháin gurbh é stiúrthóir na heagraíochta náisiúnta um sheilg géime ba chúis leis an eagraíocht bheith fághta gan phingin.
Pléann Diarmaid Ó Doibhlin an ghlúin nua fealsamh seo ina alt ‘Twentieth Century Irish Poetry: Dath Géime na mBó’:
Bhí trí nó ceathair d’aistir déanta cheana ag gach aon duine acu agus iad tagtha anuas arís nuair a ghéim an gunna.
Bhí coscairt tagtha ar an sneachta, is mórthimpeall orm bhí sileadh, is na crainn ag ticeáil mar chloig – géim na habhann in imigéin.
Áirítear mar ghéim é, mar a dhéantar le feoil colúir, piasúin agus fianna – feolta eile a mholaim a thriail.
‘Sáite i stair agus sánas na bhfocal’ atá sé sa chnuasach seo, mar a léirítear ‘tuiscint do chás an duine’, idir ghéim agus dólás, ghrá agus dóchas.
Dá scaoilfí an gad tairr oiread na fríde bheadh a bport seinnte, agus chaillfí iad sa ghéim.
Chuir an gníomhaire Trench sa Neidín an ruaig ar dhaoine mar go raibh gadhar acu a lean coiníní, géim Lord Lansdowne, dar leis.
Bhí géim chráite á baint agam as an leac-oighir a bhí ag pléascadh faoi mo mheáchan.
In Albain agus Sasana dhéantaí na caora a bhrú agus an sú, a raibh blas spíosrach searbh air, a úsáid mar anlann le géim.
Bhí taithí ag an slataire ó tháinig ann dó ar ghéim a choscairt; ach an fhuil a bheith téite ionat, bhí déanta amach aige, níor thaise dhuit sléacht an duine.
Scríobhann sé fosta: “Is mó a ghéim ná é féin” – “his bark is worse than his bite”.
Ní raibh deoraí ag dul an bóthar ach mé ansin sa dorchadas agus gan le cloisteáil ach corr ghéim bó i bhfad uaim san uaigneas.
Bhí na Fulaní leis ag treorú a dtréada abhaile go socair ciúin gan géim bó ná sceamh gadhair le clos, ná focal ó éinne.
Is mó a géim ná í féin!” arsa Mamó le gaois.
Pian i mo chroí nuair a bhain buille crua léim agus géim fhaiteach as an ngamhain dubh s’againne.
Giorraítear an paeán sa véarsa deireanach, ar ghéim galltrumpa é a chuireann dealramh eile ar fad ar an dán.
Nach raibh sé le rá ag lucht staire tráth nach raibh géim bó le closint, tar éis léirscrios na Banraíona Eilíse, "ó Dhún Chaoin go Caiseal Mumhan".
Ach bhí an méid sin bia mara ann - oisrí agus diúlicíní, cuir i gcás - agus an méid sin géim sna foraoisí, nach raibh orthu bogadh.
Bhí spreagadh intinne sna beanna sléibhe a bhí le feiceáil thuas uainn, bhí múscailt mothúchán sna scáileanna a chaith na scamaill thearca ar thaobhanna na gcnoc, bhí dúiseacht an choirp sa tsracaireacht in aghaidh an tsneachta is bhí dúiseacht na gcéadfaí i ngéim bhinn an easa thuairteálaigh a ndeachamar thairis ar an tslí.
Arís eile agus mé ag tuirsiú den saothar, tagaim ar ghliomach (go fánach) an drúth i scéal Chath Almhaine, cuir i gcás, ar teascadh an cloigeann de tar éis dó géim a ligean agus ar fhan ‘macalla a dhara géime súd san aer go ceann trí lá agus trí n-oíche i ndiaidh a dhícheannta’.
an seanchaí agus a bhaile dúchais, (3) machnamh, (4) an máistir scoile, (5) cúrsaí an tsaoil, (6) seanduine a bhí ann nuair a bhí an seanchaí óg, (7) radharcanna, (8) báille an ghéim.
Bhí cúram an ghéim ar phortaigh an tiarna talún air agus ó tharla go raibh cead foghlaerachta ag an Urramach Artúr de hÍde ar na riasca úd ba mhinic a chasadh Dúbhglas óg agus an scéalaí ar a chéile.
Agus is ansin a ghlan Baltasar a scornach arís, agus is ea a ráidh: ‘Bíodh nach gcraobhscaoilfear na hagrafa seo de réir dóchúlacht na praitinniúlachta, is féidir a aibhsiú go bhfuil an tráth seo insilte le heisileadh an ionchais nach féidir a thabhairt i ngrinneas ná a shuaithniú gan chointeampláid ar an gceireagma a athchóireofar as seicheamh smaointe gan artabháil ag rinnfheitheamh a bheadh éaguibhreannach le hortapracsacht.’ ‘N’fheadar,’ arsa buachaill an chnoic, ‘ach ní cuimhin liom rud ar bith mar sin á rá ag an aingeal.’ Lig an bhó géim aisti.
Ar an gcuma chéanna bhain Uí bhFailí craobh Éireann ealaíonta na hIomána, agus Gaillimh craobh na caideolaíochta crúbaí ó d'oscail An Cumann Lúthchleas Gael a gcuid geataí dóibh siúd ar briseadh orthu sa ghéim cheana.
Ach, ar deireadh, carachtar lag go maith ba ea Mellors, an coimeádaí géim, agus ba dheacair aon bhá mhór a bheith agat leis an mbantiarna, fiú dá mbeadh bá agat le bantiarnaí roimhe sin.
Tá greann sa dán ‘Teifeach’ le Simon Ó Faoláin: ‘lig do ghéim is osclófar’ an chomhairle a chuireann an reacaire ar bhó atá tar éis éalú ó fheirm pheataí, macalla á bhaint ansan as líne iomráiteach an Ríordánaigh.
Ach tá géim sa gcailleach i Sráid Mhaoilbhríde fós agus ó dhúisigh McHugh í, tá sé ina imní anois ar a lán nach mbeidh aon rogha ag Gaeilgeoirí líofa ach an siollabas T1(teanga dhúchais) agus an scrúdú a rachaidh leis a dhéanamh agus gan aon chreidiúint ná bónas a fháil as a ndúthracht ná a gcumas.
Cailleadh oiread daoine mar thoradh ar chogadh is ar ghorta le linn agus tar éis éirithe amach i nDeasumhain sa séú céad déag go ndúradh gur ar éigean a bhí géim bó nó guth treabhdóra le cloistint ó Dhún Chaoin go Caiseal Mumhan.
Agus níl siad líonmhar ach oiread, go háirithe ón uair a cuireadh tús le leagadh na gcoillte sa 17ú aois mar a chuireann an file anaithnid úd in iúl san amhrán Sean Ó Duibhir an Ghleanna: Anois tá an choill dá gearradh; Triallfaimid thar chaladh, Is a Sheáin Uí Dhuibhir an Ghleanna / Tá tú gan géim.