#840813
Thug Naomi cuireadh daoithe go dtí An Teach Mór, thug achan chuidiú daoithe agus bhain an-sult as an chailín óg ag canadh amhrán bríomhar sa teanga Ghàidhlig.
Thug Naomi cuireadh daoithe go dtí An Teach Mór, thug achan chuidiú daoithe agus bhain an-sult as an chailín óg ag canadh amhrán bríomhar sa teanga Ghàidhlig.
Bhí na coirp uilig marbh thart fá dtaobh daoithe.
Ná mol agus ná dímhol daoi.
‘Sea go deimhin, ná mol agus ná dímhol daoi’, arsa mise.
Tar éis an tsaoil nárbh as Eas Daoi i dtuaisceart Chiarraí dá sinsir.
Tháinig an chuid eile slán buíochas le bád tarrthála Dhomhnach Daoi.
Ceithre charráiste péas agus díorma saighdiúirí marcra a thug go Domhnach Daoi é.
‘Chonaic John Daoi é. Bhí an fhís aige.
An áit a raibh Daoi.
‘Sin é a bhí Daoi a rá.
Aontroma agus i mBeannchor agus i nDomhnach Daoi i gContae an Dúin.
Is cuma más saoi nó daoi tú, déanfaidh tú meancóga mar thuismitheoir.
Tá sé beag beann ar shaibhir is ar dhaibhir, ar shaoithe agus ar dhaoithe, buaileann sé duine ar bith a chastar leis go mífhortúnach.
“Is minic saoi ó dhaoi,” de réir seanfhocail eile, rud a chiallaíonn, dar liom féin, go dtig le tuismitheoir bómánta páiste siosmaideach a bhreith agus a thógáil.
Luaitear an raimsce ann: ‘Tá cailín ar an bhaile seo arb ainm daoithe an raimsce, siúlfaidh sise an baile seo naoi n-uaire ‘na ceannfort’.
Ní dhearna Dónal ach a lámh a chur ina phóca agus an £20 a thug sise dó ar theacht ón Oileán Úr daoithe a chaitheamh chuici arís.
Dúirt sé gurbh é seo teach a athara agus thug sé fiche bomaite daoithe bualadh amach as a theach.
D’fhág sé an chlaíomh solais ag an tseanbhean, sa teach bheag, thug míle buíochas daoithe, ar shiúl leis agus an bocsa ar a dhruim aige.
Ansin d’amharc sé anonn agus mheas sé gur chuir feisteas gorm agus bán an chailín chaoin a raibh sé dóirte daoithe go mór lena cumraíocht.
Mhol sí daoithe a dhul go Glaschú le oiliúint mar bhanaltra agus nuair a pósadh Jemima i 1942 ba í Naomi a rinne urraíocht ar an bhainis.
Tá Micheal Healy Rae (NS) ar barr an chomhairimh in Eas Daoi, paróiste beag ar an dtaobh eile ar fad den chontae óna bhaile dúchais i gCill Gharbháin.
Chuaigh baicle acu ar an traein go dtí an trá i nDomhnach an Daoi, agus thóg Tomaí leis an Box Brownie.
Bhí bád ag dul as Port Phádraig go Domhnach Daoi agus fiú go Port Láirge, Corcaigh agus Sligeach.
‘Ach conas a aimseofá an daoi?’, cheistigh Cáit agus leath gháire ar a beola.
Ginias agus saoi agus ardthuisceanach é James Watson san ábhar a bhfuil sé saineolach air; daoi é ar gach aon ní eile.
Deirtí gurb iad an dá áit is faide óna chéile in Éirinn ná Tigh Mhóire agus Domhnach Daoi.
Táimid anseo i mBúndún Mhóire i nDún Chaoin agus tá Domhnach Daoi, baile cuain, ar chósta Chontae an Dúin.
Ba iad a thuismitheoirí Margaret O’Connor as Eas Daoi agus John Kissane; bhí tríur deartháireacha agus beirt deirfiúracha aige.
1841: Chuaigh Daniel O’Connell ar bord galtáin i nDomhnach Daoi tar éis cuairt chúig lá ar Bhéal Feirste.
Mar a tharla, ní go Beannchar a chuaigh siad ar chor ar bith ach go Domhnach Daoi, áit ar scar siad ina dtrí ghrúpa.
‘Is anseo a d’aimsigh John Daoi an Elixir Vitae, i mballaí na mainistreach úd soir uainn.
Chruthaigh an dochtúir léannta John Daoi nach ag Rí na Spáinne a bhí teideal ar an talamh sin, ach againne.
Mar a bhí Ceilí ag Daoi beidh tusa agamsa.’ Ainneoin teolaíocht an tseomra, d’airigh Lúcás creathán fuachta ag dul síos trína cholainn uile.
Dáiríre, níor thuig Lúcás mórán den chaint a bhí aige, faoi Cheilí ná faoin Daoi, nó faoi Artúr agus an domhan úr.
Sa Chraobh Shóisir, tarraingíodh Lios Póil sa ghrúpa céanna leis An gCromán, Cordal agus pé foireann acu a bhuafaidh an cluiche idir Cill Gharbháin agus Eas Daoi.
Sé déarfainn liom féin sa chás sin ná gur saoi is ea mé féin agus gurb eisean, m'athair, an daoi.
Mar seo a deir an t-eagarthóir, an tAthair Mícheál Ó Cíosáin, sagart paróiste Bhaile an Fheirtéaraigh ag an am, i réamhrá an leabhair sin: Cuntas pearsanta atá ann ar ar bhuail leo gach lá ar an dturas ó Chorca Dhuibhne go Tír Chonaill, ó Thír Chonaill go Domhnach Daoi, ó Dhomhnach Daoi go Cill Mhór agus as sin nó gur ghabhadar post arís sa Chúltrá a bhí fágtha acu roinnt seachtainí roimhe sin.
Deineadh cácar den gceamalach bocht sa chúirt gan tuigsint focail aige ar an dteangain a bhí ghá dhaoradh: daoi: duine bocht gan eolas.
Bush do go leor daoine ach measann Barra Ó Donnabháin go bhfuil dul amú orthu siúd a mheasann gur daoi é an tUachtarán.
Mar a deir an seanfhocal Gaeilge, "Is minic saoi ó dhaoi." Deirtear nuair a bhí an saoi Ashtavakra sa bhroinn gur chuala sé a athair (scoláire mór) ag scaothaireacht faoi na Scrioptúir.
Cheana féin tá na filí i mbun pinn: "Anocht is suarach Éire/Tír lán bladair/Fearann fuar gaoithe/Tír cábóg is daoithe." Agus an file Béarla, leis: "Those Romantic Irish - poor old fools/Truly buried by McDowall." Ar an aonú lá dhéag de Mheitheamh 2004 chuireamar cúpla míle bliain de shibhialtacht na hÉireann chun báis.
Ó Thigh Mhóire go Domhnach Daoi agus ó Thoraigh go Ceann an Chairn, tá glacadh iomlán le leaganacha truaillithe míshlachtmhara dár logainmeacha, agus ní smaoiníonn fiú áitritheoirí na tíre ar cad atá acu mar sheoladh.
Bhí léamh agus scríobh ag a sheanathair agus dúirt sé féin le faobhar aiféala: “an té nach bhfuil scríobh ná léamh aige, is é an daoi is dona ar domhan é” (Ó Cionnfhaolaidh 1956, 18).
Ceapadh ina phríomhthimire ina dhiaidh sin é. Rinneadh canbhasáil i gContae an Dúin agus cláraíodh cuid mhór Protastúnach i gceantair Aontachtacha mar Domhnach Daoi agus Port an Bhogaigh.
Eisean ag gabháil don obair sin; eisean nach bhfuil aon fhear in Éirinn inniu, de réir mo bharúlasa, is fearr atá in ann caint na ndaoine a scríobh, nó is fearr atá in ann creit agus craiceann a chur ar scéal; eisean nach raibh cotú ná eagla air ó tháinig ann dó, gabháil i ndeabhaidh pinn le saoi nó daoi a dhéanfadh iarraidh dallamullóg a chur ar dhaoine.
Féach go bhfuil log cluthair san fhéar seo curtha in áirithe agam cheana duit, mar tá’s agat, bhí marc curtha agam ort a thúisce agus a thosnaigh tú ar an turas sin atá agat á dhéanamh.’ Dhearc an taistealaí ar an strainséar, duine a raibh a mhacasamhail feicthe go minic cheana aige ó Thigh Móire go Domhnach Daoi, é gléasta i gcóta bréide, an t-am a bhíodh cárt lán dí aige sa tábhairne agus mná óga lena thaobh.
Is í Clíodhna an saghas duine go mbeifeá toilteanach fad agus leithead na tíre a thaisteal ó Dhún Mhór Mumhan i gCorca Dhuibhne go Béal Feirste – beagnach chomh fada le Domhnach Daoi – chun taispeántas a sheoladh ar a son.
On being presented by Seán Ó Ríordáin (Ríoghbhardáin) with a copy of a record of the poet reading some of his compositions Professor Breatnach responded with the following stanza: ‘As an récord don Ríobhard is buíoch atáim / Is gur fíorbhreá (is óm chroí ráim) an síneadh láimhe / Ach ó shín Seán uaidh faí a bhrád chun daoi re dán / Is díobháil sin, ní f’láir, d’ealaín na mbard.’ Bhí suim ar leith aige i gcúrsaí ollscolaíochta agus bhí sé ina bhall de bhord stiúrtha Choláiste Ollscoile Chorcaí idir 1954 agus 1971 agus de Sheanad Ollscoil na hÉireann idir 1964 agus 1977.
‘Dúirt Daoi liom, ceart go leor, go raibh páipéir aige a chruthaigh é sin, bosca mór lán díobh, na teidil, na páir, na scríbhinní, na tailte i bhfad i gcéin ar le ríthe na hÉireann iad agus a tháinig anuas chuig de Burgo, agus de Lása, agus a thuilleadh acu.
‘Dúirt Daoi liom, ceart go leor, go raibh páipéir aige a chruthaigh é sin, bosca mór lán díobh, na teidil, na páir, na scríbhinní, na tailte i bhfad i gcéin ar le ríthe na hÉireann iad agus a tháinig anuas chuig de Burgo, agus de Lása, agus a thuilleadh acu.