#150620
– Da bo ti, Dai.
– Da bo ti, Dai.
– Da bo ti, achan.
faoi "Mna Ti sna Blianta amach romhainn".
Tugtar tras-scríobh leathan ar thras-scríobh fóinéimeach, mar shampla, /tui:/ nó /ti:/.
Is minic a dh’fhanainn ti’ Mháire go dtagadh Tomás abhaile.
Mar a tharla, bhíos ag ól mo chaifé ti’ Mhurchú nuair a tháinig an glaoch.
Fostaitear 134 go séasurach chomh maith le hos cionn scér bean an ti.
‘Dhuitse an fliúit,’ arsa bean an ti.
Bhailigh muintir an ti tímpeall ar an otharcharr.
Chuirfeadh sé isteach ar leathchéad líon ti agus 500 úinéir talún.
Ti amo.
Cúig leabhar le Ammaniti a aistríodh go Béarla go nuige seo: Io non ho paura (I’m Not Scared), Ti prendo e ti Porto via (I’ll Steal You Away), Come Dio comanda (As God Commands) agus Che la festa cominci (Let the Games Begin).
Mar shampla, ní féidir Máirtín Ó Cadhain a thuiscint gan an bhaint a bhí aige le Gluaiseacht na Poblachta a phlé: is iad an tI.R.A.
Chuir sé a chóta air agus dheifrigh sé isteach sa halla.Bhí sé ar ti an doras a oscailt nuair a briseadh isteach é go tobann.
Ar na cainteoiri, beidh bean ti o Rath Cairn, Mairead Eanai; leaschathaoirleach an eagrais, Women In The Home, Aine Ui Ghiollagain agus ceannaire an Chomhaontais Ghlais, Trevor Sargent.
Is e is cuspoir leis an chruinniu moltai a bhailiu don Rialtas maidir le tacaiocht a thabhairt do mhna ti agus le ple a dheanamh ar thaithi na mban.
Nuair a amharcaim féin ar an teach, ní fheicim seanbhallaí taise, seomraí beaga, nó foraois fhiáin ar chúl an ti: feicim áras úr sábháilte leis na háiseanna teagaisc is nua-aoisí.
Is éard atá i gceist agam anseo ná go sealbhaíonn cainteoirí óga Gaeilge TI an dara teanga chomh luath céanna lena gcéad teanga, ach go dtugann lucht na mórtheanga faoi shealbhú aonteangach.
In 1840 a síníodh Te Tirīti o Waitangi – nó dhá leagan de, ba cheart a rá.
Dúirt se go bhfuil se tábhachtach cúiteamh a chur ar fail do na Mná Ti agus do na Coistí a bhíonn i mbun na gColáistí Samhraidh.
Dúirt an tAire Stáit Gaeltachta, Jack Chambers go bhfuil ullmhúcháin á ndéanamh faoi láthair maidir le ciste airgid a chur ar fail do Mhná Ti na Gaeltachta.
Deir Coiste Mná Ti Thír Chonaill nach leor an cúiteamh a cheadaigh an tAire Stáit Gaeltachta Jack Chambers do na Coláistí Samhraidh tráthnóna inné.
Dúirt sí go bhfuil se tábhachtach cinnteacht a thabhairt d'úinéirí ti sa dóigh is go dtig leo pleananna a dhéanamh fána dtithe agus fána saol.
I scoileanna nárbh fhéidir leo TI a chur ar fáil, scoileanna sa scéim DEIS ach go háirithe, chuirfí na daltaí níos faide chun cúil.
Lastigh den gcárta, bhí leathanach A4, agus ba shin a bhronntanas; “Do chéad cheacht Iodáilise,” a scríobh mé ar bharr an leathanaigh, “ti amo – mo ghrá thú.” Faoi sin, bhí sonraí na n-eitilt scríofa agam; Baile Átha Cliath go dtí an Róimh i mí Meithimh.
Bhain an tsuim le tráthúlacht na hócáide agus sinn díreach ar ti ár gcosa a thabhairt linn ón Triúracht úd a bhí ag coinneáil géarshúil ar ár gcúrsaí eacnamaíocha na blianta déanacha seo.
Cé go bhfuil an t-aistriú coscrach ar dtús, ní fada go dtéann sé i dtaithí ar an fhoireann oibre, mhuintir na háite, a gcuid nósanna agus an chanúint chasta acu, an Ch’ti.
Laeeee-ti triii-um-phantessss…’ Bhí a fhios againn uilig go raibh barr an-ghéar ar an bpeann luaidhe sin, é níos cosúla le ráipéar ná uirlis scríbhneoireachta.
Nuair a bhíodh gluaisteán agam d’fhágainn thíos ti’ Mhurchú é; bhuailinn isteach chun mo ghaoil Máire Ni Chearnaigh a bhí pósta ansiúd le Muiris Ó Murchú agus shiúlainn an cosán lúbánach, cnocánach suas go dtí an sean-thigh.
‘Bhí puisín gafa ar dhíon an ti,’ a dúras léi.’ Chuaigh mé suas ar dhréimire chun cabhrú leis an gcreatúirín ach shleamhnaigh mé ar an mbealach anuas agus ghortaigh mé mo lámh.’ Chuir bean ‘a tí an iris ghualainne uirthi.
Isteach Ti Sheáin Bhreathnaigh i gCill Bhriocáin a chuaigh sé den chéad iarraidh, an fear céanna ar bronnadh gradam ar a mhac, an tAthair Pádraig Breathnach, i Saimbia sa mbliain 1966 ar son a ndearna seisean sa bhfeachtas ar son saoirse na tíre sin.
Cé gur scar na teangacha sin ón Ghaeilge i bhfad ní ba luaithe, tá cúpla focal Briotáinise a d'aithneodh Gaeilgeoirí, mar shampla, *du *(dubh); *glas *(glas agus gorm); *kamm *(cam); *mat *(maith); *kanan *(canadh); agus *an ti *(an teach).
Ba chúnant é *Te Tirīti* ó Waitangi (1840) idir taoisigh Mhaoracha agus an Choróin – ach tá sé ina chnámh spairne go fóill, mar bhí dhá leagan de ann (ceann i mBéarla agus ceann i Maorais) agus neart míthuisceana dá réir maidir leis an méid a bhí á aontú acu.
Bhi scipeir bháid iascaigh on nDaingean faoi bhráid an Bhreitheamh James O Connor sa chúirt ar thailte an ti tabhairne, maidir le cúis a bhain le hiomarca eisc a bheith togtha ag an mbád.
Nil an dlí a bhain le go mbeadh ar gach lion ti a thaispeáint cad a bhi a dhéanamh acu lena gcuid bruscair le bheith ann anois toisc nar cuireadh i bhfeidhm roim olltoghchán na bliana seo i.
Thit cuid den bhfaill anuas ar Bhothar an Ti Solais. Tá an damáiste níos measa na mar a ceapadh ar dtúis. Se ba chúis leis gur sceigh cuid den bhfaill mar gheall ar iomarca saile bheith ag breith uirthe, gan aon ni bheith ag fás uirthe faoi mar a bhíodh agus an méid baisti agus ata déanta an geimhreadh seo aige.
Tháinig Adhna Ní Bhraonáin, ó Ollscoil Luimní, sa dara háit agus ba í Deirdre Ní Mhuirthile, Ollscoil na hÉireann Gaillimh a thug an bonn cré-umha abhaile léi Máthair Chiaráin agus Ursula Mhic Cárthaigh ón Oireachtas ag bronnadh an choirn ar Dhoireann Brídín agus Máirín, muintir Chiaráin Sinead Ni Uallachain ag us Cúán Ó Seireadán Antaine Ó Faracháin Foréis Mac Giolla Gheimhridh An coiste, bean an tí agus buaiteoirí na bliana seo Am sosa Eimhear Ní Dhuinn agus Bairbre Ní Chonchúir, beirt bhan an choiste Máirín, deirfiúr Chiaráin agus Gael Linn ag bronnadh an dara háit ar Adhna Ní Bhraonáin Pax Ó Faoláin i mbun ceoil Doireann Ní Ghlacáin, buaiteoir 2016 Aintín Chiaráin agus Gael Linn ag bronnadh an tríú háit Áine Ní Bhreisleáin, bean an tí
Ghlac Mná Tí Choláiste Mhachaire Rabhartaigh agus Choláiste Bhun an Inbhir páirt i gcúrsa cothaithe neamhoird bhia agus ailléirgí le Gael Linn Dolores Mhic Géidigh Marian Lynch agus Áine Mhic Cholla Marian Lynch agus Anne Marie Nic Aoidh Marian Lynch agus Annette Mhic Pháidín Marian Lynch agus Bríd Mhic Aoidh Marian Lynch agus Bríd Uí Cholla Marian Lynch agus Bríd Uí Fhearraigh Marian Lynch agus Bríd Uí Mhaoilchiaráin Marian Lynch agus Caitlín Cholm Marian Lynch agus Caitlín Uí Ghallchóir Marian Lynch agus Caitlín Uí Tharlaigh Marian Lynch agus Gearóidín Uí Bhriain Marian Lynch agus Marie Uí Fhearraigh Marian Lynch agus Méabha Mhic Pháidín Marian Lynch agus Mháire Mhic Pháidín Marian Lynch agus Sandra Nic Íomhair Marian Lynch agus Sonia Mhic Fhionnghaile Marian Lynch agus Treasa Mhic Fhionnghaile Crona Gallagher Réamonn Ó Ciaráin Mná Tí Choláiste Bhun an Inbhir Mna Tí Choláiste Mhachaire Rabhartaigh