#872206
‘Leanfaidh sé…, leanfaidh an aimsir, a deirim,’ arsa an Dálach, amhail is gur ag gabháil leithscéil a bhí sé as briseadh isteach ar an suaimhneas.
‘Leanfaidh sé…, leanfaidh an aimsir, a deirim,’ arsa an Dálach, amhail is gur ag gabháil leithscéil a bhí sé as briseadh isteach ar an suaimhneas.
Mheall an tIdirlíon an Dálach de bharr chomh héasca agus a bhí sé dul i dteagmháil le léitheoirí.
rud a d'fhág an Dálach gan aon rogha eile ach éirí as a phost nuair nár iarr an Taoiseach ar a Aire Cosanta éirí as a phost s'aigesean.
Cé nach raibh ach suíochán comhairle i gceist, bhí an Dálach dáiríre ar é a bhaint amach.
Dálta gach aon bhainise, bhain tábhacht leis an cheol agus roghnaigh an Dálach a amhrán catha leis an chúram céanna agus a roghnódh daoine eile iomainn don lá mór.
D'éirigh an Dálach corraithe uair amháin tráth a ndearna ball eile de chuid a pháirtí canbhásáil i gceantar nár cheart dó.
Dúirt an Dálach go raibh siad le dhá scéim phíolótacha a sheoladh thar sáile mí an Mhárta i mBostún sna Stáit Aontaithe agus i Londain “mar thús”.
Rinne an coimisinéir reatha, Seán Ó Cuirreáin, comhghairdeas leis an Dálach fosta agus ghuigh gach rath air agus é ag cur chearta teanga chun cinn.
B’in mar a labhair an Dálach, agus é ag tabhairt léachta uaidh,don Chonaidhm Éireannach sa bhlain 1847 faoi athbheochan ár dteanga dhúchais.
Ba bhall díograiseach den Chumann Gaelach sin an Dálach, agus é iompaithe ina Phrotastúnach, faoin mbliain 1826.
Bhuel, b’in mar a thosaigh an Dálach céanna in Eochaill i dtosach, agus ansin ar ball, i gCill Chainnigh.
Ní raibh gnó na foilsitheoireachta, na heagarthóireachta is na clódóireachta ar scaradh gabhail óna chéile sa naoú haois déag, mar atá siad anois, agus d’fhreastail an Dálach orthu go léir.
Nuair a fuair an chéad bhean bás phós an Dálach Mary Murphy, Protastúnach a d’iompaigh ina Caitliceach lena phósadh.
Dá gcuirfí athchló ar na heagráin den Pious Miscellany a d’fhoilsigh an Dálach, mar shampla, ba mhór an oscailt súl dúinn iad.
Admhaíonn sé go macánta gur deacair a rá le lánchinnteacht gurbh é an Dálach a scríobh aon mhír ar leith de na leabhair ar a raibh sé ainmnithe mar údar.
Cuireadh ar an margadh é amhail is gurbh in 1800 a foilsíodh é, gan láimh ná páirt ag an Dálach sa ghnó, mar dhea.
I gcás na n-uimhreacha pearsanta is é ‘triúr bádóir’ a bhí molta sa CO fad is gur ‘triúr bádóirí’ a bhí ag an Dálach.
cén Ghaeilge a chuir an Dálach ar ‘telepathy’ ach teileapaite—nuair is léir gurbh fhearr ‘teileipite’ nó a leithéid?.
Má d’aisiompaigh an Dálach ar ball, a áitíonn an Drisceolach, is léir go raibh na blianta a chaith sé ina Anglacánach tar éis dul i bhfeidhm air.
Táilliúir ab ea an Dálach, agus tá sé curtha i reilig Mhungairit, áit a bhfuil dhá rann Gaeilge greanta ar leac a uaighe.
Níl aimsithe agam ach ocht ndán ar fad arna leagan ar an Dálach sna lámhscríbhinní, agus níor foilsíodh ach a leath díobh sin go fóill.
Ba dhóigh leis an Dálach, áfach, gurbh iad an dream sin a thréig an fíorchreideamh, is a réab na Gaeil.
An té atá i mbun na sagartachta, ní mór dó oibriú Domhnach is dálach agus rialtacht réamhullmhúcháin a chleachtadh.
Seisear ar an meán a bhí ar an obair ar feadh an achair sin, gan an Dálach ná de Bhaldraithe a áireamh.
An chéad Dálach a chuaigh siar go Dún Chaoin, Séamas Ó Dálaigh, tháinig sé ó Thír an tSabhail ar Bhóthar Bhaile Eaglaise i bParóiste an Fheirtéaraigh.
Tá ‘soithíoch’ (vascular) ag an Dálach—rud nach raibh i gceist ag an bhfile ag an am!
Ba gheall le saoirse an obair sin i ndiaidh Feasta (‘Níor ghá dom anois an obair a thabhairt thart liom Domhnach agus dálach.
1592: Cúig mhí tar éis dó éalú ó Chaisleán Bhaile Átha Cliath, oirníodh Aodh Rua Ó Dónaill mar ‘An Dálach’ ag Carraig an Dúin.
Tá nostalgia san fhocal cuimhne, tá macallaí de chailín domhnaigh, de shaoire, den difear idir domhnach is dálach uilig san fhocal Domhnaigh.
File faghartha ar nós Eoghain Ruaidh Mhic an Bhaird, a bhí thar a bheith dílis don Dálach agus do chúis na hÉireann?
Tá rud beag iontais ar an Dálach as an mhéid Gaeilgeoirí atá ann nach bhfuil baint acu leis an tír seo.
Dar leis an Dálach go bhfuil ag éirí chomh maith le Gaelchultúr, ní hamháin de bharr suim a bheith sa Ghaeilge, ach de bharr an cur chuige teagaisc – sin “foghlaimeoirlárnach”.
Chan fhuil an focal buinín agus ciall bó leis ag an Dálach ná ag an Duinníneach ina gcuid foclóirí.
Cuireann an Dálach síos ar an fheachtas in éadan na Blianachtaí Talún, feachtas mar a raibh sé féin ina cheannaire.
Bhíodh Donnelly isteach is amach chun tí le O’Donnell ar feadh beagnach 25 bliain, go dtí go bhfuair an Dálach bás i 1986.
Chuir an Dálach i gcoinne an Chonartha agus gabhadh é i nGaoth Dobhair go deireanach sa mbliain 1922.
Tógaimis an focal ‘bacaideach’: ‘undulating’ dar leis an Duinníneach agus gur mheas an Dálach é a bheith ionann agus ‘bacóideach’, focal a bhaineann leis an bhfarraige.
Ach féach gur theastaigh ón Dálach an focal sin a chúngú chun bheith ina fhocal beagán cosúil le focal a thuig sé féin.
An Dálach Rua, Jenkinson, an Ríordánach agus an Direánach Le ceathrar filí—an Dálach Rua, Jenkinson, an Ríordánach agus an Direánach, a phléitear sa roinn seo, mar a dúras.
Ní bheadh de ghnáth ar an dálach ach Aifreann na maidine ach ansin dhá Aifreann ar an nDomhnach.
Thugadh Léan turas ar an dtobar gach dálach agus fad a d’fhéad sí thugadh sí stán fíoruisce abhaile léi ón dtobar.
Tá dearcadh frith-Shasanach le sonrú go tréan ann agus is díol suntais é, mar sin, go gcuirfeadh an Dálach suim i bhfoilseachán a bhí ceannairceach.
Léirítear an meas a bhí ag ár scéalaithe ar eolas ar logainmneacha mar chuid de lón airm an scéalaí i scéal eile a bhailigh an Dálach ón Langaire céanna i 1944.
Bhí tuairim is cúig chiliméadar le taisteal aici idir a hoifig agus an áit a raibh an Dálach – Alt an Iolair, áit iargúlta ar imeall na sléibhte.
Bhí deartháir d’Ó Domhnaill as Dún na nGall ina chónaí cóngarach d’Ailt an Chorráin, ‘An Dálach’ a bheirtí air.
D’imigh an Dálach é fhéin agus a chuid fear suas lá amháin le seal seilge a dhéanamh ann.
Nuair a chuala an Rabhartach go raibh an Dálach as baile, chruinnigh sé trí lán báid dá chuid fear agus anoir ar bharr toinne leo an méid a bhí ina gcorp.
Tháinig siad i dtír ar an Chéideadh agus chuir triúr spíodóirí go dtí an dún le fios a fháil go raibh an Dálach ar ais.
Chuaigh siad ar ais ’un na Céideadh agus d’inis don Rabhartach go raibh an Dálach is a cuid fear sa bhaile.
Cáintear an Fhrainc Domhnach is dálach as an easpa tacaíochta agus an chaoi nach n-aithníonn siad teangacha réigiúnacha na tíre.