Is ar mholtaí na heagraíochta IETF (Tascfhórsa Innealtóireachta an Idirlín) atá an córas seo bunaithe agus tá na giorrúcháin féin (giorrúcháin na dteangacha agus na dtíortha) ag teacht as caighdeáin de chuid ISO (Eagraíocht Idirnáisiúnta na gCaighdeán): ISO 639-1 nó ISO 639-3 do na teangacha, ISO 3166-1 do na tíortha.
Tógann an dá shráidbhaile a n-ainmneacha ón Iso, abhainn a shníonn tríd an dúiche.
Sainmhíníonn caighdeán ISO 1087 ar théarmaíocht na téarmeolaíochta ‘term’ mar a leanas:
Seo an sainmhíniú ó ISO 1087 ar concept:
Sainmhíníonn ISO 1087 é seo mar:
Tá cur síos níos mine ar an ngné seo le léamh i gcaighdeán ISO 704 (2009).
Leanann caighdeán ISO maidir le prionsabail agus modhanna oibre na téarmeolaíochta – ISO 704 – teoiric Wüster cuid mhaith.
Seo mar a shainmhíníonn ISO 1087 an sainmhíniú cuimsitheach:[...]
An iarracht ba rathúla ná sraith caighdeán a d’fhoilsigh an eagraíocht caighdeánaithe idirnáisiúnta ISO faoin teideal ISO 8859 sa bhliain 1987.
ISO 8859-5 nó Latin-Cyrillic: Clúdaíonn an tábla seo an aibítir Choireallach.
• ISO 8859-6 nó Latin-Arabic: Clúdaíonn an tábla seo an aibítir Arabach.
Cé go gclúdaíonn ISO 8859 go leor teangacha, ní chlúdaíonn sé gach teanga ar domhan.
Ní ISO amháin a thug faoi thacair charachtar a chruthú.
Anchosúil le ISO 8859-1/Latin-1, níl eatarthu ach miondifríochtaí.
An-chosúil le ISO 8859-2/Latin-2.
An-chosúil le ISO 8859-5/Latin-Cyrillic.
Tá glactha ag ISO le Unicode mar chaighdeán dá gcuid féin chomh maith, faoin teideal ISO 10646 nó Universal Character Set.
Tá na moltaí seo bunaithe ar ISO 8861, caighdeán de chuid na heagraíochta ISO chun dátaí agus am a thaifeadadh ar bhealach atá neamhspleách ar aon teanga ná ar aon chultúr.
BBBB-MM-LL) agus ISO 639 d’aitheantóirí teanga (m.sh.
ISO 639 d’aitheantóirí teanga (m.sh.
ISO-8859-1, Latin 1, is coitianta a bhí in úsáid don nGaeilge.
ISO 9002 bainte amach - an chéad eagraíocht dheonach ar éirigh léi é sin a dhéanamh.
Ach bhí fócas níos leithne ag Wüster agus ba é foilsiú a leabhair Internationale Sprachnormung in der Technik [Caighdeánú Idirnáisiúnta Teanga Teicniúla] in 1931 a spreag bunú coiste téarmeolaíochta ISO TC37, a thosaigh i mbun oibre in 1952 agus a bhfuil daichead caighdeán idirnáisiúnta i réimse na téarmeolaíochta foilsithe aige (International Organization for Standardization, ISO/TC37).
Ag fiche tar éis a naoi, gabhaim trí Ribadiso de Baixo (Ribadiso Íochtarach), trasnaím an Iso agus ansin in aghaidh an aird suas go Ribadiso de Riba (Ribadiso Uachtarach).
• foirmeacha giorraithe: Aithnítear cúig chineál foirmeacha giorraithe in ISO 704, mar atá, foirmeacha gearra, téarmaí teasctha, giorrúcháin, inisileachais, agus acrainmneacha.
Chomh maith leis an teagmháil le coiste ISO, ghlac an Coiste Téarmaíochta ballraíocht in Infoterm agus sa Chumann Eorpach Téarmeolaíochta (European Association for Terminology/EAFT).
• (Geolaíocht) isocline: comhchlaonas (< comh- + claonas dip, cline < claon slope, incline + -as; isocline < Gréigis iso- = comh- + klin(ein) = claon);
Ar ball, le comhoibriú ISO (Eagraíocht Idirnáisiúnta na gCaighdeán) agus institiúidí eile forbraíodh an obair chun tairbhe.
Ach is é is ansa liom féin díobh ná iso.ucc.ie ina bhfuil teacht ar mhórscéalta na hÉireann i bhfoirm inléite inláimhsithe agus intuigthe.
ISO 8859-2 nó Latin-2: A mhacasamhail do theangacha lár na hEorpa, mar shampla an tSeicis, an Pholainnis, an Ungáiris.
➤ Is féidir leat breathnú ar na tacair charachtar ar fad atá in ISO 8859 ar shuíomh an leabhair: http://lexiconista.com/arit
Tá tacair charachtar ISO 8859 in úsáid fós ag cuid mhaith bogearraí agus suímh idirlín, agus déantar athnuachan ar an chaighdeán anois is arís.
Dála ISO 8859, clúdaíonn gach códleathanach Microsoft na carachtair ar fad ó thábla ASCII freisin, ar mhaithe leis an chomhoiriúnacht.
Tá cuid acu ann chun freastal ar theangacha nach gcuimsítear faoi ISO ná faoi chódleathanaigh Microsoft, tá cuid eile in iomaíocht leo.
Ó cruthaíodh caighdeán ISO 8859 agus caighdeáin eile mar é, réitíodh go leor fadhbanna ach, ag an am céanna, cruthaíodh fadhbanna nua.
Mar shampla, má scríobhann duine amháin an litir Sheicise Š faoin ionchódú ISO 8859-2, taifeadtar é mar uimhir 169.
Tá an chuid is mó de bhogearraí an lae inniu in ann níos mó ná ionchódú amháin a úsáid, idir ASCII, ISO 8859, Unicode agus go leor eile.
Chonaic muid sa chaibidil seo mar a forbraíodh bealaí éagsúla chun carachtair a ionchódú, ó ASCII trí ISO 8859 go Unicode.
Chun an débhrí seo a sheachaint chum an eagraíocht idirnáisiúnta ISO liosta giorrúchán trí litir ar gach airgeadra ar domhan.
ISO 4217 is teideal don liosta seo agus bítear á choimeád cothrom le dáta agus airgeadraí ag teacht agus ag imeacht ar fud an domhain.
Chuige seo, bhain muid úsáid as caighdeáin choitianta atá in úsáid go forleathan: ISO 8601 do théarmaí teamparálta (m.sh.
Ba é ISO-8859-1 an gnáthchód ar mo ríomhaire agus ní raibh deacracht agam ríomhphoist i nGaeilge a sheoladh.
Molann sé múnla bunaithe ar chaighdeáin ábhartha ISO do struchtúr bunachar sonraí chun téarmaí dhlí sibhialta na Fraince a aistriú go Gearmáinis.
Níl aon mheascán ceimiceach sa gceann seo ach é bunaithe go hiomlán ar mhóilín (molecule) amháin ar a dtugtar Iso E Super a oibríonn le ceimicí do cholainne le boladh fíorálainn a chruthú.
In 1985 rinne Rúnaí an Choiste Téarmaíochta, Liam Mac Cóil, teagmháil le Infoterm, ionad eolais idirnáisiúnta faoin téarmeolaíocht a bunaíodh i Vín in 1971 faoi choimirce Eagraíocht Oideachais, Eolaíochta agus Chultúir na Náisiún Aontaithe (UNESCO) Rinne Mac Cóil agus a leathbhádóir, Colm Breathnach, cúrsaí oiliúna i Vín ar na prionsabail agus na modhanna oibre a bhí á moladh i gcaighdeáin ISO (Eagraíocht Idirnáisiúnta na gCaighdeán).
Cumhrán neamhghnách é seo atá déanta as comhábhar ar a dtugtar ‘Iso E Super’ – meascann sé le boladh do chraicinn féin agus cruthaíonn sé cumhrán atá go hálainn ach a bheidh difriúil ar gach duine.
Ní tábla amháin atá ann ach cúpla ceann – glaoitear tacar carachtar orthu – agus gach ceann acu ag freastal ar ghrúpa teangacha: ISO 8859-1 nó Latin-1: Tacar a liostaíonn carachtair (agus na huimhreacha a fhreagraíonn dóibh) as formhór theangacha iarthar na hEorpa, an Fhraincis, an Ghearmáinis, an Iodáilis agus an Ghaeilge ina measc.
Tá 256 carachtar i ngach tacar ag ISO 8859 agus tá siad leagtha amach le bheith comhoiriúnach le ASCII: is é sin le rá, tá an chéad 128 gcarachtar mar an chéile le ASCII i gcónaí, fiú sna tacair Choireallacha, Arabacha, agus mar sin de.
Mar shampla sa bhliain 1998 cruthaíodh tacar carachtar nua, ISO 8859-11 nó Latin-9, arb athnuachan é ar 8859-1/Latin-1 agus a thugann isteach siombail an euro € mar aon le mionathruithe eile.
Is gá an comhlacht Microsoft a lua go háirithe, mar chinn an comhlacht seo gan cloí le caighdeáin ISO agus a gcuid ionchóduithe féin a chruthú – díreach mar a rinne IBM sna 1960idí agus iad ag tabhairt droim láimhe do ASCII.