#203359
‘Amach linn, más ea,’ arsa Cho Luath ris a’ Ghaoith, agus amach leo.
‘Amach linn, más ea,’ arsa Cho Luath ris a’ Ghaoith, agus amach leo.
Dh’fheum mi a cuir dealbh de ‘I.D.’ thuca ris m’ainm Gàidhlig ann.
Gá dtám ris le liodán tuataithe sin na tíre ag an am?
Ach gá dtám ris?
An fholmhacht a luaim, an raibh an fholmhacht sin ris in am an laochais?
an ceann cáiliúil ‘Mairg adeir olc ris na mnáibh’.
Ní minic a fhágann polaiteoirí iad féin chomh ris sin os comhair an tsaoil.
Gádtám ris?
Gabh ris!’ (Tá roinnt daoine aerach.
Gabh ris!’ (Tá roinnt daoine aerach.
Bhí cuid de na haillte ris agus dath dubh nó rósbhuí ar an gcloch.
Gabh ris!’ (Tá roinnt daoine aerach.
Bhí a sciatháin ris agus ribín éadrom gualainne ag coinneáil suas a veiste.
Idir an dá linn súitear isteach sinn i saol an tsaighdiúra, cuirimid aithne ar oifigigh agus ar ghnáthshaighdiúirí agus feicimid conas a tharla gur troideadh ‘An Cath Clúmhail Ris a Ráidhtear Fontenoy fearadh i bhFlóndras san Tír Íochtair san mbliadhain d’aois an Tighearna 1745 arna tarraingt go bunudhasach as leabhraibh iontaobhtha agus ó fhiadhnuighíbh barrantamhla ris an gCaptaen Seán Ó Raghallaigh, oifigeach i Reisimin Milord Dilamhán maidir le cairt léirmhínighthe.
‘Tá,’ arsa an duine, ‘Cho Luath ris a’ Ghaoith, agus ní ag fanacht atá mé, ach ag imeacht.’
Ach gach uile uair a ghearradh sé amach roimh an fhear eile, b’in Cho Luath ris a’ Ghaoith ag imeacht beagán níos gasta.
‘Is maith an dá scamhóg atá ionat,’ arsa Cho Luath ris a’ Ghaoith, ‘agus cá bhfios nach ndéanfaidh tú feidhm lá éigin.’
‘Bhí mise riamh chomh luath le luath,’ arsa Cho Luath ris a’ Ghaoith, ‘agus is díomhaoin duit leanúint ort.’
‘Ní raibh do shamhail ann ó aimsir Chaoilte na Féinne,’ arsa Cho Luath ris a’ Ghaoith leis, agus iad i ndiaidh dul thart ar an bhinn turas is fiche.
Ach sa deireadh thiar thall, bíodh na bróga donna ann nó as, bhí Cho Luath ris a’ Ghaoith ina sheasamh ag fanacht leis, is gáire ar a éadan.
‘S urrain dhomh a chuir thuca dealbh de litir ris “Màrtainn Mac A’Bhàillidh” agus an seòladh agam ann.
Ach ‘s e bheat (no lighiche-sprèidh) a th’annam, cleachdte ris a’ bheachd: feumaidh an diagnosis a bhith ceart, air neo tha an euslainteach a’ dol a bhàsachadh!
An raibh an fholmhacht sin, mar a thuairimím, ris san Ardionad nó ar an tsráid amach uaidh nó sa doras faoi scáth an cholúin?
Deirid go lom- dáiríríbh leat gur teanga é do chruinnigh bacach (ris a ráidhtear Seaghán Buidhe) le linn dó an domhan do thaisteal.
Ba choilíneacht muid ar feadh i bhfad, agus ris an ré sin rinneadh slad ar ár n-acmhainní, ach bheimis ag súil le malairt idé-eolaíochta ó Rialtas dár gcuid féin.
‘Gearr-Abhainn na bhFiann ris a ráitear an Leamhain an tan seo,’ mar atá luaite i dTóraíocht Dhiarmada is Gráinne.
Ach is nuair a bhriseann cnámh na huillinne amach as an gcraiceann is ea a fheictear an fhírinne ris.
Ach má bhreathnaímid ar obair scríbhneora eile sa réimse céanna, ach aimsir Eilís I an uair seo, Fiona Buckley, feicimid an idé-eolaíocht ag teacht ris, mar a déarfá.
Dá bhrígh sin is órcheas dúinn staitúitt d’órdughadh a ttaobh na neithe sin do dhéanamh, do bhrígh gur ligeadh ris an ccinéal mbanda [bhaineas] na neithe so.
Ní dhearna mé stad mara ná mórchónaí go dtí gur tháinig mé a fhad leis an bhaile, ris a ráitear Huntington Beach.
Bhí sé gléasta i seircín fada dubh agus léine bhán a raibh a mhuinchillí ris agus bóna leathan uirthi.
Maíonn Ó Muirí (2007: 35) go dtéann goin na mothúchán i gcion ar an léitheoir agus go bhfuil an t-údar ris os comhair an tsaoil mhóir.
Ní hann don fheidhm ard roimh mhodh a seachadta; leis an cheann scríbe a thig an bunphointe ris.
Ní hann don fheidhm ard roimh mhodh a seachadta; leis an cheann scríbe a thig an bunphointe ris.
Bidh Institiùd OGE na Mìle Bliadhna na buidheann-compàirt agus cumaidh i co-labhairt acadaimigeach air an aon latha ris an fharpais.
Dè an stoidhle òran ris an tèid gabhail?Gabhaidh sinn ri stoidhle sam bith – roc, pop, dùthchasach, etc.
Tá Mac Grianna féin ris os comhair an tsaoil; ní cheileann sé chomh gonta agus a bhí sé.
Ba iad na heagraíochtaí neamhrialtasacha Seirbhís Eolais do Dhídeanaithe (www.ris.ie) agus Nasc (www.nascireland.org) a rinne urraíocht ar an gcomhdháil.
Ach ba seacht fairsinge a chraiceann ná a éide, leadhb leathan ris a sciathán is a chos is a mhuineál is gan rian ar bith den fhionnachrith orthu.
A – Faoilleach, Faoilleach, lámh an chrios, Faoilte mhór ba chóir bhí ris: Cródh ‘us caoraich ‘ruith air theas, Gal ‘us caoim bu chóir ‘bhí ris.
‘Ó tá, ba é a bhí agat ansin Cho Luath ris a’ Ghaoith,’ arsa na bróga donna, ‘agus níl duine ar uachtar an talaimh a gheobhadh bua air, fiú dá gcuirfeadh sé amach a ghoile, agus a ae in éineacht leis.
Cuireann nós na droinge sin i gcuimhne dúinn na focail a scríobh an Céiteannach ag cur síos dó ar lucht cáinte na hÉireann agus ag a gcur i gcomparáid leis an bpriompallán – “Is ea, iomorra, is nós don phriompallán an tan a thógfas a cheann sa samhradh, a bheith ar foluain ag imeacht, agus gan cromadh ar mhionscoith dá mbí san machaire, nó ar bhláth dá mbí i luibhghort, géimadh rós nó lile uile iad, ach a bheith ar fuaidreamh go dtéann bualtrach bó nó otrach capaill ris, go dtéann siad dá únfairt féin iontu.” Mar sin do lucht cáinte na scríbhneoirí Gaeilge mar an gcéanna.
Is cuimhn leam cluinntinn mu bhalach beag a chunnaic soighne rathaid aig oir a bhaile fhein, Broadford, “Carson a tha sinn ‘g radh An t-Ath Leathann ris?”
Ní go rómhinic a chuirfí cuntas ar amhránaíocht chomhaimseartha Chonamara agus iarrachtaí Johnny Rotten (ris a ráitear John Lydon) i leith na healaíne le chéile, cuirim i gcás, ach dar liom gur cuí an chomparáid a dhéanamh (244).
Féach, mar shampla, an cur síos aige ar a thuras ar Spangle Hill (ris a ráitear
Tá an ghné sin, a deirim, le feiceáil ris, follasach, ar an bhfoirm sa dá leabhar: foirm tháite théagartha na soinéad sa chnuasach filíochta, foirm sholúbtha na haiste liteartha i gcás an phróis a thugann, mar a deir an t-údar, ‘teanga agus cead cainte don bhalbhán, agus a bhfuil a dintiúir liteartha gnóite aici sa leanúnacht gan bhriseadh sin a rianaíonn sé siar go Montaigne na séú haoise déag.
Ná déan dearmad gur throid trupaí na Síne agus Stáit Aontaithe Mheiriceá cogadh sa Chóiré (faoi bhrat na Náisiún Aontaithe) i lár an chéid seo caite; go raibh géarchéim dhiúracáin Chúba ann; go seasadh trupaí NATO agus Aontas na Sóivéide béal le béal ar Mhór-roinn na hEorpa; agus tá cneácha an Mheán-Oirthir ris ar fad.
Níorbh í an eacnamaíocht a dheighil Poblacht na Seice ón tSeicsleóvaic, ná an tSlóivéin ón Iúgsláiv, ná an Iorua ón Danmhairg, ná an Bhulgáir ón Tuirc, ná Vítneam ón bhFrainc, ná an Eastóin ón Rúis, ná An tSúdáin Theas ón tSúdáin Mhór, ná…ach cá dtáim ris?
Agus ní hé nár dúnadh nuachtáin agus irisí le linn chogadh na leathshaoirse abhus anseo; ná nár bacadh ar amhráin stairiúla a chraoladh le linn réimis an Chrúis Uí Bhriain; ná nach raibh Acht 31 den Acht Craolacháin ann; is nach raibh cead cláir Ghaeilge a chraoladh ar BBC Uladh ar feadh na mblianta; nó nach raibh cosc ar amhrán Phaul McCartney, Give Ireland back to the Irish, nárbh é an t-amhrán ab fhearr dar chum an Learphollach riamh é; nó cá dtám ris an gcinsireacht ar leabhair éagsúla a bhí in aghaidh an fhaisin intleachtúil san am, Tailor and Ansty ann nó as?
In Iolscoil na Mumhan: ris a ráidhtear an tan seo Coláiste na Rinne, [1987] deir sé: ‘Ar imeacht do Mhuiris Ó Miléadha, tháinig mé féin go dtí an Coláiste san Aibreán 1932 mar cheannaire ar na buachaillí, agus ní raibh mé ach chun cúpla mí a chaitheamh ann go dtí go mbeadh na leanaí ag imeacht abhaile sa Mheitheamh.