#120247
Fuaim sho-aitheanta.
Fuaim sho-aitheanta.
Taw manam go hoile sa talav naowfa sho.
Tá a ghailearaí féin ag an oileán sa lá atá inniu ann agus tá clú mór ar an stíl sho-aitheanta ealaíne as Toraigh.
An MylesnagCoplaeen-litreoir Thaw on dinuh sho on-at fween mal-ock a screen-on sheed an tong-gah.
• (Bitheolaíocht) essential oil: ola eisintiúil (ola sho-ghalaithe phlandúil a mbíonn boladh nó blas an phlanda uaithi);
B’idéal é an Gael sa chomhthéacs sin a bhféadfadh pobal na cathrach oibriú ina threo, buaic sho-fhála don Athbheochanóir uirbeach.
Gné sho –aitheanta ar leith de na saothair litríochta a pléadh sa chaibidil seo is ea gné na critice sochpholaitiúla.
Gné sho –aitheanta ar leith de na saothair litríochta a pléadh sa chaibidil seo is ea gné na critice sochpholaitiúla.
Tá frith-Chaitliceachas le braith uathu, de réir chuntas Patricia, go dtí an greann trom san a la Paisley a thug ‘pápaireacht’ mar sho-fhriotal ar bhromadh.
Tá stíl álainn sho-léite ag Domhnall agus é ag macnamh ar úsáid agus ar nádúr na ndaoine a thóg na fallaí seo.
Dá fhad ó chéile, áfach, chomh fada le hatmaisféar is ábhar, is áitithe gur ionchomórtais iad maidir lena n-eisint chomhráiteach agus a mbeann ar shochaí sho-aitheanta.
Sna laethanta ina dtiocfadh le do dhinnéar bheith marfach, ba chiallmhar an rud é bheith cúramach agus cloí leis an bhia sho-aitheanta.
“Bhí mé ag iarraidh go mbeadh an leabhar seo mar ‘Ghaeltacht sho-iompartha’, ní hamháin ag foghlaimeoirí óga na Gaeilge ach ag aos óg na Gaeltachta fosta.
Nótaí aonair, nótaí arda agus ísle, análú gan cheol, ceol gan aon rithim sho-aitheanta, nótaí fada, nótaí beaga bídeacha.
agus níl aon amhras ach go bhfuil stíl sho-aitheanta déanta amach ag an Direánach, stíl choigilteach nach dual di a bheith fiontrach, stíl nár mhiste ‘clasaiceach’ a thabhairt uirthi.
Mar atá le feiceáil i Sampla 2 thíos, cruthaítear na híomhánna neamhghnácha seo trí (i) ghnáthstaid choinbhinsiúnach sho-aitheanta a úsáid mar chreatlach chognaíoch (i.e.
Ach, i mo thuairim, ní raibh amharclannaíocht na Gaeilge forbartha a dhóthain le go dtiocfadh guth nó stíl dhrámata sho-aitheanta chun cinn sa teanga.
An fearr leis an bhformhór againn a bheith ag ag plé le “fíordhaoine” agus le féiniúlacht sho-aitheanta leanúnach nó an é go bhfuil an mheatacht go forleathan inár measc i gcónaí?
Ina theannta sin, bhain an tAthair Peadar le haicme sho-aitheanta a ghabh siar i bhfad aicme an tsagairt léannta (Ó Macháin 2015: 8).
Tagraíonn Sedivy don smaointurgnamh mór le rá i réimse na síceolaíochta morálta, an traein éalaitheach, agus í ag cíoradh an fhéin sho-athraithigh i gcainteoirí dátheangacha.
Bhí sé mar aidhm ag an taighdeoir seo, áfach, toise eile a scagadh agus staid sho-athraitheach an fhéin dhátheangaigh a chíoradh san alt seo.
"Sho gbo Yoruba?" Seo frása a chloiseann daoine cosúil liomsa go minic.
"Sho gbo Yoruba?" Seo frása a chloiseann daoine cosúil liomsa go minic.
Dar le Wallace gurb ionann caint an uachtaráin agus cipín lasta a chaitheamh isteach i leacht sho-lasta.
Ó bhí na 1950ídí ann, tá cónaí ar phobal beag rafar ealaíontóirí in Oileán Thoraí. Tá a ghailearaí féin ag an oileán an lá atá inniu ann agus tá clú mór ar an stíl sho-aitheanta ealaíne as Toraigh.
Tugann na ceisteanna seo isteach i gcroílár chleachtas filíochta Mháire Mhac an tSaoi sinn.Agus é ag tagairt go háirithe do na dánta ina n-úsáidtear pearsana nó múnlaí filíochta traidisiúnta chun gnéithe den saol príobháideach a chíoradh, luann louis de Paor ‘the technique of simultaneous discretion and disclosure practised under the cloak and mask of tradition ...’(2011: 27).Maidir leis an nguth máthartha san fhilíocht, cé gur minic gur lomnochtadh ar mhothúcháin sho-aitheanta choinbhinsiúnta atá i gceist, feictear go bhfuil toisí sóisialta agus síceolaíocha á gcíoradh freisin nár pléadh go hoscailte i bhfilíocht na Gaeilge go dtí gur scríobh Máire Mhac an tSaoi fúthu.
Tugann na ceisteanna seo isteach i gcroílár chleachtas filíochta Mháire Mhac an tSaoi sinn.Agus é ag tagairt go háirithe do na dánta ina n-úsáidtear pearsana nó múnlaí filíochta traidisiúnta chun gnéithe den saol príobháideach a chíoradh, luann louis de Paor ‘the technique of simultaneous discretion and disclosure practised under the cloak and mask of tradition ...’(2011: 27).Maidir leis an nguth máthartha san fhilíocht, cé gur minic gur lomnochtadh ar mhothúcháin sho-aitheanta choinbhinsiúnta atá i gceist, feictear go bhfuil toisí sóisialta agus síceolaíocha á gcíoradh freisin nár pléadh go hoscailte i bhfilíocht na Gaeilge go dtí gur scríobh Máire Mhac an tSaoi fúthu.
Is de dhlúth agus d’inneach an haiku an tsamhlaíocht phictiúrtha agus is máistir é an Breathnach ar an rann gairid a thugann an teibíocht agus an nithiúlacht le chéile in aon íomhá sho-aitheanta amháin:
Gné sho–aitheanta dá cur chuige fileata is ea an earraíocht a bhaineann sí as téamaí agus scéalta atá le fáil i dtraidisiún béil agus i dtraidisiún liteartha na Gaeilge mar mhodh le scrúdú a dhéanamh ar staideanna comhaimseartha síceolaíochta.
As an meascán, tá stíl shuaithinseach sho–aitheanta forbartha aige atá inniúil ar dhomhan na réaltachta agus ar dhomhan na fantaisíochta a chruthú i nGaeilge atá saibhir, soléite agus, thar aon rud eile, nua–aimseartha.
Cleachtann an t-údar stíl sho-léite a mheallann iad sin atá sainiúil ar imeachtaí na laethanta ag tús mí na bhFaoillí, agus an bhuíon léitheoirí ar bheagán eolais ach atá ar bís le tuilleadh a aimsiú.
Fadhb éigin le cúrsaí gnéis i gcónaí, a cheap duine amháin acu: ní bheidh seisiún ró-éasca romhainn, cé nár léir aon lúb ar lár i gcás an Stáit, ná aon chosaint sho-chreidte acu san a rinne an ghránnacht — ach thuigeadar uilig, nó chreideadar uilig, sa tseomra gurbh iad an ceathrar a cúisíodh a rinne.
In ainneoin theachtaireacht sho-mholta an amhráin (“The greatest gift of all… is to love your friends and lovers / To lay down your life for your brothers”), tá sé thart laistigh de dhá nóiméad.
Chun go bhfeicfinn a sho-chaideartha agus bhí sí cuireadh díoscán maith páistí ag marcaíocht uirthi ina nduine agus ina nduine, ach níor thúisce páiste uirthi nó ba shiúd curtha sna fíorghlinnte í, nó go dtáinig drochmhisneach ar an aos óg … Bhí toscaireacht de mo chairde ag cuidiú liom cheana féin, ach ar eagla na heagla ní raibh ceannachóir ná díoltóir san áit nach dtáinig ag cuidiú liom … agus b’orm féin agus ar an asal agus ar an Athair Ádhamh a bhí aghaidh an aonaigh ar feadh leathuaire beagnach.
Dá ghaire dá chéile an dá ghrúpa agus dá mhinice an chumarsáid a bhíonn acu le chéile, déanann an fharraige deighilt sho-aitheanta críche, a scarann an dá ghrúpa agus a chuireann in iúl gur dhá phobal ar leith atá iontu.
Foilseachán liteartha ab ea Glór na Ly, i ndáiríre; tá, mar shampla, giota as Séadna (‘Shiàn,a’) le Peadar Ó Laoghaire (‘Peaduir Ó Laeri’) sa chéad eagrán de: Sho giuta às leour mreá úd ‘Shiàna’ do chum an Tahir Peaduir Ó Laeri, Canónach.
I litir ó Roinn an Taoisigh chuig an Roinn Poist agus Teileagrafa i 1945, mhol Séamus Mag Úgó go raibh sé thar am éirí as na canúintí agus leagan caighdeánach den nGaeilge a chur i bhfeidhm ar an Nuacht ar mhaithe len í a dhéanamh níos soiléire do chách, a maíodh: Is mithid, dar liom, iarracht a dhéanamh anois ar Ghaeilge chaighdeánach a thabhairt isteach sa Radio – imeacht ón gcanúnachas agus Ghaeilge [sic] dheas shimplí sho-thuigthe a chur ann chomh fada agus is féidir ...
An dtarlódh sé in aon tír faoin mbogha bán ach sa tír mhíchinniúnach seo?’ Cloisimid réim teanga sho-aitheanta ag an sagart, ar ndóigh: ‘Tá a fhios agam go maith go bhfuil an neart spioradálta ionat le cor i bhfad níos crua ná é seo a shárú …’ Agus an sampla deiridh a thabharfaidh mé de na réimeanna teanga in ‘An Eochair’, is i mbéal dochtúra atá sé: ‘gur thrombóis chorónach ba chionsiocair, ar luathaigh ocras agus tart go háirithe léi, i dteannta fuadach croí as imní agus scáfaireacht’ An mhí seo chugainn, Cuid 2: Scéalta cathrach eile