#665644
Tá’s aige anois cé mé, idir sin is mo bhunán ag béicil air wa wa wa was (is fearr liom féin an vroom vroom).
Tá’s aige anois cé mé, idir sin is mo bhunán ag béicil air wa wa wa was (is fearr liom féin an vroom vroom).
Bingu wa Mutharika: níor cuireadh an Bhratach Náisiúnta ar leathchrann nuair a cailleadh é.
Cá fhad a bhí 2nd private W.A.
Thug na dochtúirí W.A.
An mana a d’úsáideadar ná kurisumasu ni wa kentakkii (‘KFC le Nollaig’).
Sa leabhar Der vergessene Weg, déanann W.A.
Mun gode wa Allah.
Tá an seasamh ceannródaíoch a ghlac an scríbhneoir Céiniach, Ngugi wa Thiong’o, ar son a theangacha féin barrthábhachtach dúinne in Éirinn inniu.
Le foilsiú an leabhair spleodraigh ‘Decolonising the Mind’, d’fhág Ngugi wa Thiong’o, mórscríbhneoir de chuid na Céinia, slán ag an Bhéarla mar theanga chruthaitheach.
Ba dhóigh le Ngugi Wa Thiongo gur laochra ba ea iad na cótaí dearga a rinne ár ar a mhuintir féin.
Déantar cur síos ar choincheapa na scríbhneoirí is tábhachtaí i stair na teoirice seo, ar nós Edward Said, Homi Bhabha, Gayatri Spivak, Ngũgĩ wa Thiong’o agus Frantz Fanon.
Beidh Ngũgĩ wa Thiong’o, duine de mhórscríbhneoirí an domhain, i Luimneach amárach chun labhairt ag LÍON, comhdháil faoi chúrsaí teanga a bheidh ar siúl i gColáiste Mhuire gan Smál.
Bheannaigh sí dom: “Salaam aleichum.” “Wa-aleichum a-salaam” a deirim féin.
Siúd is nach maith liom gur i dteangacha an choncais atá cuid de litríocht na hAfraice á scríobh, is maith mar a léiríonn siad don domhan conas mar a bhí an saol acu féin ón taobh istigh – agus tá, a bhuíochas le feachtas Ngugi Wa Thiong’o, i bhfad níos mó de scríbhneoirí na hilchríche ag filleadh ar a dteangacha féin de réir mar a fhásann litearthacht iontu.
D’fhiafraigh Teachta Dála Shinn Féin den Taoiseach cén fáth nár cuireadh an Bhratach Náisiúnta ar leathchrann os cionn Thithe an Rialtais nuair a cailleadh le déanaí Uachtarán na Maláive, Bingu wa Mutharika, agus Príomh-Aire na hAetóipe, Meles Zenawi, agus Uachtarán na Saimbia, Michael Sata.
Tugadh páistí scoile ó Brentwood Essex go dtí Conamara, agus bhí an Ghaeilge á múineadh i dtrí scoil i ndeisceart Londan (Máire-Áine Ní Dhireáin, Jackie Wa r d l o w, Caitríona Scanlon, Isabel Ní Riain agus Mairéad Balkowitz a bhí i mbun múinteoireachta iontu).
Agus é ag caint i gcomhthéacs tíre a bhí ilteangach ach arbh é an Béarla a bhí tar éis teacht chun cinn mar mheán cumarsáide náisiúnta inti, mhol an t–úrscéalaí ón Nigéir Chinua Achebe dá chomhscríbhneoirí cloí leis an teanga sin, ach meán nua a shníomh aisti: Dearcadh eile ar fad a bhí ag Ngugi wa Thiong’ ó Chéinia.
Agus é ag caint i gcomhthéacs tíre a bhí ilteangach ach arbh é an Béarla a bhí tar éis teacht chun cinn mar mheán cumarsáide náisiúnta inti, mhol an t–úrscéalaí ón Nigéir Chinua Achebe dá chomhscríbhneoirí cloí leis an teanga sin, ach meán nua a shníomh aisti: Dearcadh eile ar fad a bhí ag Ngugi wa Thiong’ ó Chéinia.
Tá an cuntas a thugtar ar an gcóras oideachais sa chaibidil ‘An tSeanscoil’ in Nuair a Bhí Mé Óg – córas a d’fhéach le díspeagadh a dhéanamh ar chultúr an phobail dúchais trí churaclam agus chur chuige teagaisc a bhrú orthu a bhí scoite amach go hiomlán ó réaltacht na timpeallachta cultúrtha agus socheacnamaíche inar mhair siad – inchomórtais le tuairisc Ngugi wa’ Thiongo ar lárnacht an Bhéarla sa chóras coilíneach oideachais sa Chéinia.
Dhein sé d’intinn dhúnta iarthar domhain mar a dhein Chinua Achebe nó Ngugi wa Thiong’o don Afraic, nó Mo Yan don Áis, is léirigh gur leithne iad na fearainn fhairsinge sin ná leithinis chaol an ghobáin tailimh againn féin agus cnap mór gránna Mheiriceá Thuaidh le chéile.
Ní bheimis neamhspleách mar atá, abraimis, Guiné-Bissau, Magyarország, Yisr’el, Al Kuwayt, Latvijas Replublika, Kongeriget Danmark, Kampuchea, Burundi, Republica de Chile, Udzima wa Komori, Republika Hravatska, Eesti Vabarik, Grenada, iRiphabliki ye Zimbabwe, Sverige, Vanuatu, Nippon, Suomi, Timor Lorosa’e, Crna Gora, Saltamat ’Uman, Papuaniugini, Bénin, Cabo Verde, Zhónggúo, Kyryz Respublikasy, Samoa, Mamlakat al Bahrain, ná go deimhin ceann ar bith eile den 200 agus tuilleadh tír neamhspleách ar domhan.
Luann Flannery leis cosúlachtaí idir Hartnett agus an scríbhneoir Céiniach Ngugi wa Thiong’o a d’fhógair i 1978 go raibh sé ag éirí as an scríbhneoireacht i mBéarla agus ag filleadh ar a theanga dhúchais, Gikuyu.
Ní deoranta leis an údar seo scríbhinní sochpholaitiúla Nelson Mandela, Antonio Gramsci, Paulo Freire, Frantz Fanon, Noam Chomsky, Albert Memmi, Kwame Nkrumah, Ngugi Wa Thiong ó na Filipínigh, agus Thich Nhat Hanh ó Vítneam, ach ní tagraítear dóibh ach amháin nuair atá bunphointe argóna le léiriú nó nuair atá eolas bainteach le hábhar le lua.
Ba é a thug eolas ar an bplé a rinneadh ag cruinniú den chléir Chaitliceach i dtaobh conas a chaithfí le Protastúnaigh nuair a tharlódh an t-éirí amach; ar 4 Deireadh Fómhair 1641 i mainistir Mhuilte Farannáin a bhí an cruinniú sin, dar le Jones (History of the Church of Ireland..., 1933 in eagar ag W.A.
Scríobh an t-údar Céiniach Ngũgĩ wa Thiong’o faoin ‘buama cultúrtha’ a phléasctar i measc an phobail choilínithe, buama a scriosann ‘a people’s belief in their names, in their languages, in their environment, in their heritage of struggle, in their unity, in their capacities and ultimately in themselves.’ (Thiong’o 1986).
Agus polaiteoirí na sé chontae ag caitheamh scudanna ar a chéile an tseachtain seo, agus iad d’iarraidh, mar dhea, an tionól a chur ar a bhonnaibh aríst, bhí leathshúil á coimeád agam orthu, agus an leabhar Decolonising the Mind leis an údar Céiniach Ngũgĩ wa Thiong’o á léamh agam ag an am céanna.
Siúd is go raibh clú agus cáil air mar úrscéalaí Béarla, bheartaigh sé a ainm a athrú go Ngugi wa Thong'o, mar a bhí sé i Gikuyo, a theanga dhúchais agus scríobh go cruthaitheach feasta i dteanga a mhuintire, ar son a mhuintire, i Gikuyu nó Swahili.
Agus sin é cnag na cúise ar fad san aighneas a shamhlaítear idir é féin agus Ngúgí wa Thiong'o, an scríbhneoir eile úd a thosnaigh mar scríbhneoir Béarla ach a d'iompaigh ar a theanga dhúchais an Kikuyu ina dhiaidh sin.
Chomh maith le bheith ar dhuine de na scríbhneoirí is minice a bhíonn a lua leis an nGradam Nobel don Litríocht, tá aithne ar Ngũgĩ wa Thiong’o, arb as an gCéinia dó, ar fud an domhain ar Ngugi i ngeall ar an gcosaint láidir a dhéanann sé ar theangacha dúchasacha ar litríochtaí dúchasacha na hAfraice.
Bíonn an chopail (ar nós ‘Is’ agus ‘ba’ sa Ghaeilge) ann agus cuirtear í ag deireadh na habairte mar shampla ‘Seán desu’ (Is mise Seán.) Ní chaithfidh tú ‘mé’ a lua (watashi wa Seán desu) mar glactar leis gur fút féin atá tú a labhairt.
Tá an cath i gcoilíneacht na hintinne i bhfad Éireann níos deacra dar leis an Ollamh clúiteach ar an díchoilíneachas Ngũgĩ wa Thiong’o (agus saineolaithe eile nach é), ach fúinn féin atá an cinneadh anois.
CÚRSAÍ TEANGA atá idir chamáin in uimhir 91 den iris Art Thought – Fikrun Wa Fann, iris a thugann lón machnaimh dom i gcónaí agus atá ar fáil saor in aisce tríd an bpost: www.goethe.de/fikrun Meabhraíonn Jürgen Trabant dúinn gur féachadh ar Thúr Bháibil mar mhallacht, i bhfocail eile pionós a chuir Dia orainn ab ea éagsúlacht teangacha.
lá eile bríce os cionn bríce: sinn go léir faoi bhallaí another day brick upon brick: we wall ourselves in 翌日も・・・ 煉瓦に煉瓦 囲み壁 anither day brick on brick: wa’in oorsels in
lá eile bríce os cionn bríce: sinn go léir faoi bhallaí another day brick upon brick: we wall ourselves in 翌日も・・・ 煉瓦に煉瓦 囲み壁 anither day brick on brick: wa’in oorsels in