#410380
Ceadaíonn Bunreacht na hÉireann do bhean ginmhilleadh a fháil.
Ceadaíonn Bunreacht na hÉireann do bhean ginmhilleadh a fháil.
Tháinig Bunreacht na hÉireann i bhfeidhm in áit bhunreacht an tSaorstáit sa bhliain 1937.
(Airteagal 34.1 Bunreacht na hÉireann).
Bunreacht na hÉireann
Mar sin féin, nár sáraíodh Bunreacht na hÉireann?
Caithfear Bunreacht na hÉireann a chur i bhfóirstean do na daoine sin.
D'aistrigh a uncail Bunreacht na hÉireann go Gaeilge na blianta ó shin.
Bunreacht na hÉireann
Dá bhrí sin, is é an pósadh comhghnéis an t-aon phósadh a bheidh ceadaithe má dhéantar Bunreacht na hÉireann a leasú ar an chaoi seo.
Gach saoránach ag a bhfuil 35 bliain slán, in intofa chun oifig an Uachtaráin é’ – Bunreacht na hÉireann.
Níl feidhm ag Bunreacht na hÉireann i dTuaisceart na hÉireann, mar sin, níl aon bhotún déanta acu go teicniúil.
Bunreacht na hÉireann a leathnú ar fud na tíre agus an cuspóir a gcuireann siad fána choinne a bhaint amach agus níl de ghléas acu leis sin a dhéanamh ach an seancheann.
Nuair a glacadh le bunreacht na hÉireann agus nuair a tugadh aitheantas don Ghaeilge mar chéad teanga na tíre, rinneadh príomhionad agus lár cultúrtha na tíre den Ghaeltacht.
Mar a thug Éamon Ó Cuiv, polaiteoir díreach misniúil, le fios, is don phobal agus ní do pholaiteoirí a thugann Bunreacht na hÉireann cumhacht i ndeireadh báire.
Deis chun athnuaite Bunreacht na hÉireann (1937) dá réir, agus rannpháirtíocht ag cúrsaí teanga ar go leor leibhéal san athnascadh atá iontuigthe uaidh.
Nach luíonn sé le réasún, agus le Bunreacht na hÉireann, go mbeadh sé de cheart ag saoránaigh de chuid na tíre seo ról a ghlacadh i saol na tíre?
Nuair a eisíodh Bunreacht na hÉireann sa bhliain 1937 bhí Seanad ann, ach ní raibh lámh, gníomh nó páirt ag an bpobal i gcoitinne in aon phróiseas chun na baill a roghnú.
Éirionn siad as Airteagal 8 de Bunreacht na hÉireann a thugann stádas don Ghaeilge, maraon le Airteagal 40 a thugann aitheantas do chearta phearsanta agus ionannas saoránaigh.
Táid ann a mheasann ná fuil ansin ach foirmle fholamh, nó ‘stádas ar pháipéar’ a bhronn Bunreacht na hÉireann ar an teanga.
Bhí am ann nuair a chreid daoine go mbeadh an Ghaeilge slán mar gheall ar an stádas a bhronn Bunreacht na hÉireann uirthi.
I nGaeilge na Mumhan atá Amhrán na bhFiann agus ba sa chanúint sin a dréachtaíodh Bunreacht na hÉireann an chéad lá riamh.
Is geall le hócáid bhliantúil é an reifreann sa tír seo, áfach, agus vóta caite againn 38 n-uaire ó tháinig Bunreacht na hÉireann i bhfeidhm sna tríochaidí.
951,650 duine a bhí i bhfábhar Bunreacht na hÉireann a leasú agus 515,808 a bhí ina choinne.
Níl aon dabht ach go bhfuil athrú mór tagtha ar an tsochaí agus ar dhéantús teaghlach ón uair a scríobhadh Bunreacht na hÉireann i 1937.
Ní hamháin sin, ach d’fhonn an fhadhb a fhuascailt – agus is mar fhadhb a thréithrigh rialtas an lae na cúrsaí seo – eagraíodh reifreann chun Bunreacht na hÉireann a leasú.
In 1937, deineadh Radio Éireann de Radio Átha Luain, tráth an ama chéanna ar glacadh le Bunreacht na hÉireann.
Dúirt an Breitheamh Brian O'Moore áfach nár bhraith seisean ar bhealach ar bith go raibh Bunreacht na hÉireann á shárú ag an reachtaíocht seo.
Nuair a bhí Jeffrey Donaldson ag seasamh le David Trimble ar an raidió, rud ar leith ann féin, dúirt sé go raibh Bunreacht na hÉireann seicteach mar gur tugadh aitheantas agus ceannas ar leith ann don Eaglais Chaitliceach Rómhánach.
I nDáil Éireann ar an 2 Nollaig 1937, d’admhaigh de Valera gur theastaigh uaidh deireadh a chur leis an Seanad le nach mbeadh sé ina bhealach agus é ag cur Bunreacht na hÉireann chun cinn.
Tuigtear a leithéid ó Airteagal 1 go sonrach, a deir: ‘Deimhíonn náisiún na hÉireann leis seo a gceart doshannta, dochloíte, ceannasach chun cibé cineál Rialtais is rogha leo féin a bhunú, chun a gcaidreamh le náisiúin eile a chinneadh, agus chun a saol polaitíochta is geilleagair is saíochta a chur ar aghaidh de réir dhúchais is gnás a sinsear.’ Ba leor comórtas a dhéanamh le leagan an Bhéarla den alt chun a thaispeáint nach ionann béim ná foclaíocht dóibh beirt (is féach a ndeirtear faoi seo in Micheál Ó Cearbhaill, Bunreacht na hÉireann: a study of the Irish text (BÁC, 1999)).
Is féidir fosta íoschóipeáil a dhéanamh ar fhoirmeacha na n-údarás áitiúil agus ranna rialtais agus téacsanna tábhachtacha údarásacha rannóga éagsúla stáit, leithéid eolas faoin Acht um Shaoráil Faisnéise nó Bunreacht na hÉireann.
Tá scagadh iontach mín agus caolchúiseach déanta ar théacs Gaeilge an bhunreachta ag Micheál Ó Cearúil san leabhar Bunreacht na hÉireann: a study of the Irish text a foilsíodh suim bhlianta ó shin.
Ach nuair a leagadh Bunreacht na hÉireann os comhair na ndaoine sa bhliain 1937 bhí Seanad ann, ach gan na cumhachtaí agus an tionchar céanna aige is a bhí ag an chéad teach uachtarach.
Ach nuair a leagadh Bunreacht na hÉireann os comhair na ndaoine sa bhliain 1937 bhí Seanad ann, ach gan na cumhachtaí agus an tionchar céanna aige is a bhí ag an gcéad teach uachtarach.
Faoi dheireadh leabhar an Bhreithimh Humphreys, is léir gur chóir an comhaontú agus Bunreacht na hÉireann a athchóiriú chun tubaiste náisiúnta a sheachaint, is é sin aontú urchóideach an oileáin a bhaint amach trí mhóramh níos lú ná móramh an Bhreatimeachta.
Caithfear vóta chomh maith i reifreann maidir leis an bhfocal ‘diamhaslach’ a bhaint as Bunreacht na hÉireann, rud a cheadódh don Oireachtas an dlí a leasú ionas nach cion a bheadh níos mó sa diamhasla.
Caitheadh vóta chomh maith inniu i reifreann maidir leis an bhfocal ‘diamhaslach’ a bhaint as Bunreacht na hÉireann, rud a cheadódh don Oireachtas an dlí a leasú ionas nach cion a bheadh níos mó sa diamhasla.
Caitheadh vóta chomh maith inniu i reifreann maidir leis an bhfocal ‘diamhaslach’ a bhaint as Bunreacht na hÉireann, rud a cheadódh don Oireachtas an dlí a leasú ionas nach cion a bheadh níos mó sa diamhasla.
Is í an Ghaeilge teanga oifigiúil na Sé Chontae Fichead agus ceadaíonn Bunreacht na hÉireann don duine gach gnó agus gach cuid dá ghnó a dhéanamh leis an stát trí Ghaeilge agus trí Ghaeilge amháin.
Bhí an oiread aitheantais tugtha ag an ‘poblachtánach’ Éamonn De Valera don Eaglais Románach is nach áibhéil a rá go raibh baint nach beag ag Ardeaspag Bhleá Cliath, John Charles Mc Quaid, le dréachtú Bunreacht na hÉireann 1937, a chinntigh go raibh an stát Caitliceach ó dheas beagnach chomh seictreach céanna leis an stát Protastúnach a tógadh ó thuaidh.
Thar na blianta tá sé ráite ag Rialtais éagsúla nach gceadódh Bunreacht na hÉireann dóibh - atá ann tar éis an tsaoil le saoránaigh an stáit seo a chosaint - deireadh a chur le cíos talún.
Beidh an daonlathas a bhronnann Bunreacht na hÉireann ar mhuintir na tíre seo ina chonstaic ar bheartais an AE nuair a fhéachfar le tíortha an AE ar fad a mhúnlú ina leac umhal gan mhothú.
Tá na gearánaithe ag iarraidh go gcuirfí ar ceal an cinneadh diúltú don iarratas go mbunófaí Gaelcholáiste ar an suíomh, cinneadh a deir siad a sháraigh an tAcht Oideachais 1998 agus Bunreacht na hÉireann.
Tá na gearánaithe ag iarraidh go gcuirfí ar ceal an cinneadh diúltú don iarratas go mbunófaí Gaelcholáiste ar an suíomh, toisc go maíonn siad go sáraíonn an cinneadh an tAcht Oideachais 1998 agus Bunreacht na hÉireann.
Bhí na gearánaithe ag iarraidh go gcuirfí ar ceal an cinneadh diúltú don iarratas go mbunófaí Gaelcholáiste ar an suíomh, cinneadh a deir siad a sháraigh an tAcht Oideachais 1998 agus Bunreacht na hÉireann.
I 1945 foilsíodh Bunreacht na hÉireann sa litriú nua agus an bhliain chéanna foilsíodh Litriú na Gaeilge: An Caighdeán Oifigiúil.
Bunreacht na hÉireann Creideann an daonnachaí nár chóir go mbeadh institiúidí an Stáit claonta ar son dreama ar leith creidimh, ach go mba chóir go mbeadh an meas céanna ar chreidimh agus ar fhealsúnachtaí éagsúla i bpolasaí, agus go mbeadh cothram na Féinne ar fáil dóibh ó na húdaráis phoiblí agus go léireodh Bunreacht na tíre agus modhanna chleachtais an Stáit an dearcadh sin.
Prayers in Irish, Sermons in Irish, and Catechism in Irish are the means’, a scríobhadh sa chéad uimhir sin den Síoladóir Chuir Cogadh na gCarad isteach go mór ar an tír agus ar an gCumann i mblianta tosaigh an Chumainn ach athbhunaíodh é sa bhliain 1937, an bhliain ar achtaigh an pobal Bunreacht na hÉireann.