#1124972
Ita agus Colm an bheirt eile sa teaghlach.
Ita agus Colm an bheirt eile sa teaghlach.
Seo isteach Ita, máthair Fergus.
"Chuala mé go bhfuil sé féin tinn," arsa Ita.
"Tá súil agam go bhfuil tú ag tabhairt aire mhaith dó anois," arsa Ita.
"Mná an lae inniu," arsa Ita léi féin agus í ag tógáil an staighre.
Anuas ar na saothair seo d’fhoilsigh Hartnett an leabhar dátheangach Cúlú Ídé/The Retreat of Ita Cagney (1975a) agus dánta eile i bhfoilseacháin éagsúla (féach Ní Ghairbhí 2006: 53-4).
Cén duine a d’oibreodh a bhealach go cúramach misniúil mar a rinne Hartnett le ‘The Retreat of Ita Cagney/ Cúlú Íde’ agus féiníobairt mhór á dhéanamh aige dá stádas?
Bhí Ita, deirfiúr Aodhagáin, ina dochtúir leighis agus bhí sí pósta ar Jimmy McCanny; mac leo is ea an scríbhneoir Séamas Mac Annaidh.
Is mór an chaill thú dúinn uilig agus do do sheisear teaghlaigh, Anne, Carril, Ita, Tina agus Úna (Cisteoir Chomhaltas Uladh), Ciarán agus do gharpháistí go léir.
Briseadh as a post í nuair a d’fhill an bhean a bhíodh ann roimpi, Ita Hynes, ar an oifig.
Tá cónaí ar a dheartháir David – an t-údar cáiliúil - in aice láimhe i Ráth Garbh agus tá seisean pósta le húdar cáiliúil eile, Ita Daly.
"Níl ann ach mise," arsa Ita, agus tharraing sí uirthi cathaoir, agus shuigh isteach chuig an tábla.
Chuirfeadh Nóirín conradh i gcuid comhrá agus comhairle Ita ar an lá is fearr a bhí sí, ach thiocfadh léi í a fheiceáil in Ifreann ar maidin inniu.
Dá mbeadh liomóg as bharr a mhéire ag Fergus bheadh Ita thart ar chos in airde go bhfeicfeadh sí cad é mar a bhí a peata féin.
Ach níor dhúirt sí ach "Ar mhaith leat a dhul suas chuige?" D'éirigh Ita agus rinne sí ar bhun an staighre.
Anuas air sin, rinne Ita Buttrose, an bhean aitheanta a ceapadh mar Astrálach na Bliana i mí Eanáir, casaoid ghéar.
Bhuail tragóid an teaghlach nuair a fuair a bhean, Ita, bás agus a mbeirt chlainne óg go maith.
Ar na daoine eile a bhí ag obair do Inisfree in Ard Mhacha bhí Máire Nelson as Inis Eoghain, Ita Ní Raifeartaigh as Dún Geanainn, Margaret Pickering agus Mairéad Ní Dhonghaile as an Phort Mór.
Ba é an chéad leabhar eile a d’fhoilsigh Hartnett tar éis A Farewell to English ná The Retreat of Ita Cagney/Cúlu Íde (1975), leabhar ina raibh leagan Gaeilge de dhán a scríobh sé níos luaithe i mBéarla, chomh maith le ‘bundán’ Béarla.
Tá sampla maith den tréith sin sna dánta ‘Cúlú Íde’, ‘The Retreat of Ita Cagney’ (Hartnett 1987: 46-61), mar a bhfuil ciall na hiomláine ag brath ar shintéis nach féidir a chur i gcrích gan an dá dhán a léamh i gcuideachta a chéile.
Ar na hirisí a pléadh ann bhí: An Stoc, An Scuab, Éarna, An Branar, An Lóchrann, An Chearnóg, Inis Fáil, Irisleabhar Muighe Nuadhad, Iris an Gharda, Tír na nÓg, An tUltach, Fuaim na Mara, Leabhar Ita agus Guth na Bliadhna (Albain).
Is iad na leabhair a chuir sé amach i rith na tréimhse sin: Cúlú Íde / The Retreat of Ita Cagney, 1975; Adharca Broic, 1978; An Phurgóid, 1983; Do Nuala: Foidhne Chrainn, 1984; An Lia Nocht, 1985.
Bíonn slaghdán ort lá amháin, agus an chéad rud eile, tá ulpóg ort, agus má luíonn sé ar an ucht, féadann tú a bheith réidh leis." Chuala Nóirín an liodán seo ó Ita gach geimhreadh ó pósadh í féin agus Fergus.
"Téigh suas pota sú ansin agus bhéarfaidh mise suas chuige ar ball é." Bhí fonn ar Nóirín an aghaidh a ithe d'Ita ach bhí athrach de chéill aici agus níor dhúirt sí ach "Tá sé rud beag luath fá choinne an lóin go fóill.
"A Mhamaí," ar seisean, "cad é atá tusa a dhéanamh anseo?" "Nár chuala mé go raibh tú i do luí suas agus tú chomh lag le naíonan," arsa Ita.
Inter barbaras intaque gentes habito proselitus et profuga ab amorem Dei; tesditis set ille ita est.’ — ‘Is é mo thuairisc orm féin, Pádraig, duine gan léann, im’ chónaí in Éirinn dom, gur easpag mé.
Rothaíocht Carthanachta Tá súil leis na sluaite i gCathair Dónaill in Uibh Ráthach Dé Sathairn don Rothaíocht Carthanachta atá á dh'eagrú ar mhaithe le hÓispís Marymount i gCorcaigh i gcuimhne Ita Corridan a fuair bás anuraidh. Aistear sé mhíle is fiche ó Chathair Dónaill go Snaidhm atá i gceist, agus beidh sé ag tosnú ag méan lae.
Gypsy Ballads: A Version of the Romancero Gitano of Federico García Lorca (1973) A Farewell to English (1975) The Retreat of Ita Cagney/Cúlú Íde (1975) Adharca Broic (1978) Do Nuala: Foighne Chrainn (1984) Inchicore Haiku (1985) A Necklace of Wrens (1987) Dánta Naomh Eoin na Croise (1991) An Phurgóid (1983).
Nocht an tUachtarán leac cuimhneacháin in ómós don Iar-Uachtarán chomh maith Maitiú Ó Coimín, Tuairisc.ie, ag croitheadh lámh leis an Uachtarán Fáilte chroíúil á cur roimh an Uachtarán go dtí an t-ollphuball Tá ‘Bród’, madra sléibhe Beirneach an Uachtaráin, sona sásta i gcomhluadar a mháistir Anne Mangan, Aoife McCarthy, Orla Conway agus Monica Leamy An slua ina suí chun boird san ollphuball An slua ag éisteacht le hóráid an Uachtaráin An tUachtarán i mbun a óráide An tUachtarán le Micheál Ó Muircheartaigh Bertie de Róiste (5) Cúil Aodha, Co Chorcaí, ag canadh ag an micreafón le Cór Chúil Aodha Seasann Saidhbhín agus an tUachtarán in ómós do Chór Chúil Aodha Saera Ní Fhinneadha, Cormac Sinclair agus Maria Ní Chonghaile Tarlach Ó Snodaigh agus a scileanna peile á léiriú aige d’Fhionán O Connell agus Cathal Ó Léime Aoife Dermody, Jill McMahon agus Eilís Nic Aodhagáin, a imríonn ar fhoireann camógaíochta ‘Na Gaeil Óga’ Cabríní de Barra agus Rosie Ní Laoghaire Elaine agus Mairéad Ní Fhíoruisce, Gaoth Dobhair Feena Tóibín agus Caitríona Uí Chléirchín Diarmaid Ó Mathúna, Maeve Eason agus Rónán Mistéil Nóirín Ní Chonghaile agus Colm Mac Séalaigh Emer Ní Chonaola agus Liam Ó Dubhgáin An tUachtarán agus a bhean Saidhbhín le Siún Nic Gearailt Muintir Uí Riada le Saidhbhín Uí Uigínn Seán Ó Buachalla agus Ciarán Ó Feinneadha Caitlín agus Michelle Nic Pháidín, Gaoth Dobhair Ita Mc Donnell, Nóra Uí Éachain agus Máire Ní Ghairbhí Baill d’fhoireann agus de bhord na Taibhdheirce le Anne McCabe an stiúrthóír ealaíon