#674298
Chuaigh an mhórbhuíon faoi cheannas Samuel Orr — deartháir William Orr a crochadh i 1795 — le George Dickson, John Magennis agus John Halliday chun bualadh le Mac Reachtain i mBaile Aontrama.
Chuaigh an mhórbhuíon faoi cheannas Samuel Orr — deartháir William Orr a crochadh i 1795 — le George Dickson, John Magennis agus John Halliday chun bualadh le Mac Reachtain i mBaile Aontrama.
1797: Crochadh, ag Carraig Fhearghusa, ar fhianaise bhréagach, William Orr (31) as Farranshane Co.
Bhí ‘Remember Orr’ mar fhocal faire ag na hÉireannaigh Aontaithe as sin amach.
Nuair a labhair Mrs Orr faoi chostais taistil, d’fhreagair duine de lucht an ionsaithe í ag rá: ‘Where did the Belfast refugees get the money?’ Dúirt Mrs Orr í féin: ‘the rest of the family were grief-stricken at the turn events had taken.
I rith ruathar arm amháin caitheadh go dona le clann Robert Orr a raibh cónaí orthu in aice le Béal Átha na Sluaighe cé gurbh as Uladh ó thús iad.
Bhí tuairim láidir i measc an phobail ní hamháin go raibh Orr neamhchiontach, ach gur cuireadh triail cham air, mar chuid de bheartas polaitiúil Sasanach le ‘sampla’ a dhéanamh den chás.
Faoin am seo bhí míthuigbheáil ar an bhuíon mhór a bhí le Samuel Orr le cuidiú le Mac Reachtain.
Chuaigh teagasc Tone i bhfeidhm orthu seo, agus mheasfainn go raibh tionchar ag crochadh míthrócaireach William Orr i 1797 orthu chomh maith.
San agallamh seo luaigh Hartnett gurb iad an grá Críostúil agus an daonnacht a spreag é le bheith ina fhile (in Orr 1966: 72).
I gcluiche amháin bhí oiread teannaidh le hiarraidh a bhuail Orr go ndearna an poc dhá leath glan de mhaide an té a bhlocáil é.
B’as an áit chéanna do James Orr, fíodóir agus file a throid san Éirí Amach agus a scríobh dornán dánta i gcanúint Albanach a cheantair dhúchais.
Ach maidir leis an nasc sin le hÉirinn, tá plé spéisiúil déanta anseo fán dáimh a bhí ag na ‘filí fíodóireachta’ le Burns, go háirithe leithéidí James Orr (1770-1816).
Tá súil ag Magnus Orr, bunaitheoir Braw Media, cúrsaí sa Ghaeilge, sa Ghàidhlig agus sa Bhreatnais a fhorbairt, a chabhródh le foghlaimeoirí teanga na mionteangacha sin a fhoghlaim “go héasca”.
Tá súil ag Orr an £15,000 a theastaíonn uaidh a bhailiú in achar gairid agus na socruithe don aip a bheith réitithe aige lena seoladh i mBealtaine na bliana seo chugainn.
Deir Orr go bhfuil an cosán leagtha amach agus an teicneolaíocht aitheanta anois acu le bealaí eile a fhorbairt le teangacha a mhúineadh, go háirithe i réimse na foghraíochta.
Tá sé i gceist ag Orr an aip a chur ar fáil ar chórais iOS agus Android agus na “pacáistí teanga” don aip a chur ar fáil le híoslódáil amach anseo.
Tá go leor oibre amach roimh Orr agus a fhoireann leis an aip chuimsitheach seo a fhorbairt.
Orr a bhí air siúd ach bhain a ainm baiste (ceann de na cinn atá luaite thuas) cuid den snas de – cé gur fearr an leathbhuilín ná a bheith gan arán.
Dúirt sé go raibh aithne leitheadach ar Mervyn Orr sa cheantar agus gur fear é a bhí gníomhach i gcónaí i bhfeachtais éagsúla le hairgead a bhailiú do charthanachtaí éagsúla.
Duine amháin a d’fhulaing i 1922 ná Elizabeth Sophia Wilkinson, príomhoide bunscoile Móta: ‘The only possible explanation of the raids by armed men on my residence in Woodlawn, Co. Galway, is that my husband had been a member of the Royal Irish Constabulary.’ D’fhág James Orr Casla i gConamara le dul chun cónaithe i gContae an Dúin: ‘I was well known as a loyal subject of the Crown and about the only one in the district.’ Dúirt Elizabeth Walsh as ceantar Bhéal Átha na Sluaighe gur fhulaing sí as a bheith dílis agus cúnamh a thabhairt don taobh sin.
Briseadh: ‘delph, furniture, lamps, windows, glasses, teapots … even articles of food … were spilled on the floor.’ Chomh maith leis sin: ‘A Pomeranian dog which displayed an unusual aptitude for barking was taken from the hands of one of Orr’s daughters and thrown out through a window.’ Dúradh leis an teaghlach go gcaithfidís imeacht.
Seans gurb é an rud ba mheasa a rinne na húdaráis le linn an fheachtais dhíoltais in aghaidh an phobail a thosaigh in 1796 in oirthear Uladh, ná ciontú William Orr, feirmeoir láidir Preispitéireach as Co.
Shéan Orr an cúiseamh, cé nár shéan sé an seasamh láidir poiblí a ghlac sé sna blianta roimhe sin, faoi thionchar na nÉireannach Aontaithe, maidir le cearta agus saoirse, agus go háirithe maidir le comhchearta faoin dlí a bheith dlite do Chaitlicigh chomh maith le Protastúnaigh, a dhream Preispitéireach féin san áireamh.
Ina áit sin, rinneadh mairtíreach den fhear uasal a crochadh, agus ba mhinic ina dhiaidh sin an mana ‘Remember Orr’ ar bheola daoine ní hamháin a bhain leis na hÉireannaigh Aontaithe, ach dreamanna a raibh aon ghearán láidir acu in aghaidh an rialtais nó an státchórais trí chéile.
Seans gurb é scéal seo William Orr i bhfómhar na bliana 1797, thar rud ar bith eile, a thug Preispitéirigh Aontroma agus an Dúin ar thaobh an Éirí Amach an bhliain dar gcionn.
Theip ar Armattoe an gearrliosta a bhaint amach, agus bhuaigh John Boyd Orr ó Albain, doctúir leighis é féin agus Stiúrthóir de Eagraíocht Bhia agus Talmhaíochta na Naisiún Aontaithe, Duais Nobel na bliana sin.
‘The savage loves his native shore,’ an chéad líne as an dán le James Orr, a thugadh Dara mar fhreagra orthu siúd a d’fhiafraíodh de cén bunús a bhí lena ghrá don oileán.
Ba imreoir dá gcuid siúd a raibh Bobby Orr mar ainm air an páistín fionn a bhí i mBostún ag an am sin – eisean a scóráil cúl an bhua nuair a thug na Bruins leo an Stanley Cup in aghaidh St Louis i 1970 agus in aghaidh na New York Rangers i 1972.
Chuir sé meangadh orm blianta ina dhiaidh nuair a fuair mé amach go mba é ainm mo sheanchomrádaí scoile a bhí ar dhuine de na himreoirí haca oighir ab fhearr dá raibh ann – Bobby Orr, a d’imir do na Boston Bruins idir 1966 agus 1975, ach is in áit na leathphingine atá sé siúd le hais na ngalfairí.
Aontroim Is cosúil gur buíon mhór a chuaigh ó Bhaile Raghnaill le cuidiú le Mac Reachtain in Aontroim ag an am seo faoi cheannas Samuel Orr.
"Scéal Oilithrigh" is teideal don saothar sin. I 2011, scríobh sé dráma dar teideal "1912" i gcomhpháirtí le Philip Orr, mar chomóradh céad bliain na bliana tabhachtaí sin i stair na hÉireann, inar glacadh leis an mBille Rialtas Dúchais i dTeach na dTeachtaí sa mBreatain. Bhí sé ina shéiplíneach ar go leor Gaelscoileanna i nDeoise an Dúin agus Choinnire agus chaith sé cúpla bliain chomh maith ina shéiplíneach ar Ollscoil Uladh ag Baile Shiúrdáin i mBéal Feirste. Le sé bliana anuas, bhí sé ag obair ar thogra i nDeoise an Dúin agus Choinnire dar teideal "An Eaglais Bheo", inar éist sé le sagairt éagsúla maidir leis na nithe a bhí ina n-údair mhisnigh, imní agus dóchais dóibh.
Tionóisc bhóthair Ba é Mervyn Orr, 77 bliain d'aois as na Carraigíní, an fear a maraíodh i dtaisme a tharla ar láthair oibre i mBaile Uí Shuingeáin inné.