#114216
(c. 136-38 RCh).
(c. 136-38 RCh).
Tá an cluiche bunaithe sa bhliain 10,000 RCh agus tú ag glacadh ról an laoich, Takkar.
Sa bhliain 2575 RCh tháinig Faró nua i gcumhacht san Éigipt.
Déantar amach go bhfuil an duine in Éirinn ó thuairim is 9,000 RCh.
– 380 RCh.).
An líne is cáiliúla in ‘Carmina’, Leabhar a Trí, Dán a hAon ón mbliain 23 RCh.
Is tragóid ársa Ghréagach é ‘Medea’ a scríobh an drámadóir clúiteach Eoiripidéas sa bhliain 431 RCh.
Sa bhliain 586 RCh ghabh Nabúcadnazar II Iúda, agus scrios Iarúsailéim agus an teampall álainn a thóg Solamh agus a sheas ar feadh 400 bliain.
Nuair a ghlac Alastar Mór na Macadóine ceannas ar an impireacht go léir sa cheathrú haois RCh cuireadh tús leis an ré Heilléanach sa Phailistín.
Chomh fada siar le 1,500 RCh, de réir paipíre de chuid na hÉigipte, bhítí ag úsáid na gcaor mar leigheas ar inmhíolú na péiste ribíní.
Rinneadh an t-áracs a cheansú roimh 6,000 RCh ach go raibh dhá mhíle bliain go leith ina dhiaidh sin nuair a bhain sí talamh na hÉireann amach.
Meastar gur phóraigh sé ón ghearr-adharcach Ceilteach, bó bheag dhubh, a tugadh go hÉirinn ó cheantar na Meánmhara Eorpaí tuairim agus an bhliain 2,000 RCh.
Bunaithe ar na huimhreacha sin rinneadh meastacháin ar na hastaíochtaí luaidhe bliantúla idir 1100 RCh agus 800 AD.
D’ardaigh na hastaíochtaí luaidhe beagán ar bheagán go dtí gur thit siad go tobann thart ar 264-241 RCh, aimsir an chéad chogaidh Phúnaigh.
Níor chreid Eipiciúrus, 341 – 270 RCh, go raibh aon saol ann ach an saol seo agus mhol sé do dhaoine taitneamh a bhaint as.
Rinneadh dlí sa Róimh sa bhliain 204 RCh a cuireadh cosc ar abhcóidí airgead a ghlacadh ar son a gcuid seirbhísí.
Labhraítear faoin tseoid seandálaíochta Poll na mBrón, cromleac a tógadh 3600 RCh agus áit a meastar a bhfuil tuairim is beirt is fiche curtha.
Glactar leis go coitianta gurbh iad a bhí i gceist ag Xenofón agus é ag tagairt do na ‘Carduchi’ a rinne ionsaí ar a chuid fórsaí i 401 RCh agus iad ag iarraidh éalú as an Áise Bheag.
Dar le Héaradatas, Athair na Staire, agus é ag scríobh timpeall 440 RCh, bhí an oiread san fuatha ag muintir na hÉigipte do Khufu, fiú 2000 bliain tar éis tógáil na pirimide, gur ar éigean a d’fhéadfaidís a ainm a rá os ard.
Ní iontas é gur sa tSuiméir i ndeisceart an limistéir a tháinig an tsibhialtacht chun blátha sa Neasoirthear nuair a tháinig forás ar chathracha éagsúla ar nós Uruk agus Ur, agus bhí an tsibhialtacht sin ag forbairt ann ar feadh 3,000 bliain nuair a tháinig an Bhablóin chun cinn sa 2ú mílaois RCh.
Measann scoláirí go bhfuil scéal Naoi agus na hÁirce agus na Díleann atá le fáil i Leabhar Gheineasas bunaithe go díreach ar an gcur síos sa leagan Bablóineach den eipic fhada a chum rí Uruk darbh ainm Gilgamesh den chéad uair thart ar an mbliain 2,500 RCh.
Fáidh i ndiaidh fáidh de chuid na nGiúdach, ó Íseáia (trína rúnaí Baruch) go Nahúm go Zafainiá, thairngir siad go scriosfaí leon na hAisiria agus go ndéanfaí díthreabh de Nínivé, agus gan amhras tháinig an tuar faoin tairngire nuair a chreachadh an chathair sa bhliain 612 RCh.
Tháinig Nabúcadnazar II (604-562 RCh) i réim sa Bhablóin agus chuir sé chuige láithreach chun an chathair a mhaisiú leis na páláis, na teampaill, na ballaí agus leis an ornáidíocht ar ábhar iontais iad a n-áilleacht go dtí ár linn féin.
Chaith Cíoras na Peirse go maith leis na deoraithe Giúdacha sa Bhablóin, mar a chaith sé lena ghéillsinigh uile a d’fhan umhal dó, agus in 538 RCh d’eisigh sé forógra a cheadaigh do na Giúdaigh filleadh ar a dtír dhúchais.
Bhí na mná ar leo na cnámha sin beo idir 5300 RCh ( An Chlochaois) agus 850 AD (na Meánaoiseanna). Tá an Aois Neoiliteach i gceist sa tréimhse sin, an tráth sin le linn na Clochaoise nuair a scaip an fheirmeoireacht ar fud na hEorpa.
Bhí na hastaíochtaí an-íseal thart ar 1100 RCh, ach go luath ina dhiaidh sin d’ardaigh na hastaíochtaí díreach nuair a bhí na Féinícigh ag scaipeadh ó oirthear na Meánmhara. Meastar go raibh borradh faoin tráth seo faoi gheilleagar na gcultúr éagsúil – na Gréagaigh agus na Rómhánaigh san áireamh.
Thit astaíochtaí luaidhe arís le linn an dara cogadh Púnach ach d’ardaigh siad athuair nuair a ghlac na Rómhánaigh seilbh ar na ceantair ina raibh na mianaigh i ndeisceart na Spáinne thart ar 201 RCh.
Tá taisce óir a fuarthas i gCo Dhún na nGall ag tús an tsamhraidh curtha ar taispeáint in Ard-Mhúsaem na hÉireann ó inniu. Leis an gCré-umhaois Dhéanach (1200-500 RCh) a bhaineann na bráisléid óir neasfháinnneacha a fuarthas i dTulach Uí Dhónaill in aice le Conmhaigh in oirthear an chontae i mí an Mheithimh. Ar thalamh atá ar léas ag feirmeoir áitiuil Norman Witherow a thángthas ar na ceithre bráisléid.
Thug an Roinn le fios nach raibh báid adhmaid réamhstairiúla chomh coitianta áfach agus níl ach seacht mbád eile cosúil leis an mbád adhmaid a aimsíodh ins An Seandroichead ar oileán na hÉireann a bhaineann leis an dtréimhse Neoiliteach (circa 4,000 -2,500 RCh).
An tSeandalaíocht Tháinig daoine Neoiliteacha – na chéad fheirmeoirí – timpeall 4500 RCh.
Sin ré a mhair 700 bliain idir 1200 agus 500 RCh. Norman Witherow ar an láthair inar aimsíodh na bráisléid Duirt an tAire Stáit Gaeltachta Joe McHugh nach féidir luach a chur ar thaisce den chineál seo agus mhol sé na daoine a d'aimsigh iad as na húdaráis chuí a chur ar an eolas fúthu láithreach.