#671771
De réir gach cosúlachta, tá athrú bunúsach ag teacht ar an shaol na tíre.
De réir gach cosúlachta, tá athrú bunúsach ag teacht ar an shaol na tíre.
Mar atá rudaí faoi láthair, tá athrú bunúsach ar thírdhreach na polaitíochta sa Téalainn.
Athrú bunúsach do Shíomón.
Athrú bunúsach eile.
AN BHFUIL ATHRÚ BUNÚSACH I bPOLAITÍOCHT NA TÍRE Á ÉILEAMH?
Seacht mbliana ó shin, tháinig athrú bunúsach ar an cheantar.
Tá athrú bunúsach tagtha ar an tionscal ceoil.
Is mór an náire é sin, athrú bunúsach ar fad.
B’shin go dtáinig athrú bunúsach ar chroílár agus ar shuíomh an scéil le himeacht ama.
Ní ceadmhach aon athrú bunúsach - péint, amhábhar, fuinneoga, athchóiriú, srl - a dhéanamh gan cead pleanála.
Dá ndéanfaí an t-athrú bunúsach sin, d’fhéadfadh gach contae máistirliosta cluichí a leagan amach agus cloí leis.
Dar le Renua, is í an chéad chéim a chaithfear a thabhairt chun an teanga a thabhairt slán ná athrú bunúsach a dhéanamh ar mhodh múinte na Gaeilge sna scoileanna.
Inniu, rialaigh an Chúirt Achomhairc nach raibh gach a dearnadh de réir na rúibricí, nach raibh aon athrú bunúsach i gceist i dtorthaí na dtástálacha.
I ndáiríre, tá polasaí agus dearcadh nua ag teastáil a bhrisfeadh an nós géilleadh don rachmas agus don déine, agus tá ceannaire nua ag teastáil mar ‘íomhá’ don athrú bunúsach polaitiúil sin.
Bhí sé soiléir ó thosaigh na cainteanna nach dtiocfadh aon athrú bunúsach ar léargas gnó na tíre mar gheall ar an margadh a dhéanfaí faoi dheireadh.
Agus bhí sé san aer le fada go bhféadfaí athrú bunúsach a chur ar phróiseas smaoinimh an duine le drugaí.
Is maith liom an bhuaine a bhraithim sa téarma ‘meánaicmeach.’ Ciallaíonn sé, dar liom, daoine nach dtagann aon athrú bunúsach orthu riamh.
Mar is eol do chách, tháinig athrú bunúsach ar dhearcadh an Stáit i leith na Gaeilge ó 1965 i leith.
Ní thig linn a thuilleadh bheith dall ar an athrú bunúsach atá tagtha ar an Stát agus ar an eacnamaíocht Éireannach le fiche bliain anuas.
Dar le Hobsbaum gur tharla athrú bunúsach ar mhodhanna cogaíochta ón chéad uair a baineadh úsáid as eitleáin agus buamáil ón aer le linn an chéad chogaidh dhomhanda.
Ach an cheist atá againn ná an bhfuil athrú bunúsach i ndán don chumann anois, má thosaítear ag íoc airgid le himreoirí, idir pheileadóirí agus iománaithe a imríonn dá gcontaetha.
Feicfidh muid – nó ba chóir go bhfeicfeadh muid – an bhfuil athrú bunúsach i bpolaitíochta na tíre á éileamh.
Athrú bunúsach idir ghlúnta atá ann a dúirt sé, a mbeidh gá le fócas agus leanúnachas ón Rialtas le plé leis.
Nach mithid athrú bunúsach a dhéanamh agus na daltaí stuama sin a dhúiseacht, a spreagadh agus a mhisniú?
In áit dul as gnó, áfach, tá athrú bunúsach tagtha orthu agus iad i mbun gnó anois mar bhialanna Téalannacha nó Áiseacha.
Tá athrú bunúsach tar éis tarlú i bpolaitíocht na tíre seo, ach ba dheacair a bheith cinnte ar uairibh gur athrú chun feabhais é.
Tá athrú bunúsach i ndiaidh teacht ar scoileanna TÉ ó bhí 2004 ann nuair a tháinig na tíortha nua isteach san Aontas Eorpach.
Anois, cé go mba le clann Cavendish an teideal agus na tailte leis na cianta - chinn siad ar athrú bunúsach a dhéanamh tamall de bhlianta ó shin agus carthanacht a bhunú.
Ní de bharr aon chúram neamhphearsanta ón stát, ná ó fheidhmeannach 9 go 5.30, a thiocfaidh an t-ollathrú chun foirfeachta seo, ach de bharr athrú bunúsach meoin agus tola ó dhuine go duine, ó theach go teach, ó phobal go pobal — cruthaíocht dhaonnachtúil a éileoidh cúram i gcoinsias dár gcomharsana uile chomh fada agus is féidir sin.
Ní hamháin, ar ndóigh, gur tháinig athrú bunúsach ar thionscal na nuachtán i ndeireadh na 1980idí; bhí athruithe bunúsacha socheolaíocha ag tarlú taca an ama seo – agus go háirithe i meon agus i ndearcadh mhuintir na hÉireann i leith chliarlathas na hEaglaise agus an Stáit.
In ionad an chosantachais, tháinig an tsaorthrádáil, agus tháinig an tionsclú bunaithe ar easpórtálacha in áit an tionsclaithe bunaithe ar ionadú iompórtálacha.2 Léiríodh an t-athrú bunúsach sin sa cháipéis Economic Development, cáipéis ba bhonn le Páipéar Bán an rialtais i 1958, an Programme for Economic Expansion (Lee 1989: 344-5).
Fiú má ghlactar go réidh le meath na dteangacha mar phróiseas nádúrtha nárbh fhédir agus nárbh fhiú a chosc, ní ceart ligean don athrú bunúsach seo a dhul i bhfeidhm orainn mar chine gan machnamh a dhéanamh ar na himpleachtaí a leanann uaidh.
Ciallaíonn tábhacht theicneolaíocht na faisnéise in ord eacnamaíoch an domhain go bhfuil athrú bunúsach le feiscint ní hamháin in ionad na hÉireann sa gheilleagar idirnáisiúnta ach i ngach réimse den saol sa domhan forbartha.
Ach, mo léan, ní féidir liom gan a bheith ar an mbarúil sin.’ Leanann Ó Conaire ar aghaidh ansin le léargas an dara hógfhear, duine atá tar éis dhá bhliain a chaitheamh thar sáile agus a fheiceann athrú bunúsach ar mheon an ghnáthphobail iar fhilleadh dó:
Is leath slí tríd an tuarascáil a deirtear linn go ‘[d]tuigtear don Choimisiún nach féidir an Ghaeltacht a choinneáil mar réigiún Gaeilge go náisiúnta gan athrú bunúsach a theacht ar an gcaoi a gcaitear leis an nGaeilge agus ar staid na Gaeilge sa chuid eile den tír.’ Níos déanaí sa pharagraf céanna deirtear linn: ‘Cé gurb é cás na Gaeltachta príomhchúram an Choimisiúin seo ní féidir ceist na Gaeltachta a dheighilt ó cheist na Gaeilge sa chuid eile den tír.’ Sin againn é mar sin, croí na ceiste, ach níor dúradh in am é.
Dar leis gur thréimhse fíorthábhachtach i stair an chine daonna é, mar gur tháinig athrú bunúsach ar thuairimíocht a bhí ag teacht chun cinn sa naoú haois déag, go háirithe maidir le cogaíocht, agus conas gur chóir, agus conas a d’fhéadfaí, sibhialaigh a chosaint nuair a tharlódh cogadh.
Creideann an Coimisiún go bhfuil bunchearta daonna á gceilt ar mhuintir na Gaeltachta - go háirithe fad a bhaineann le seirbhísí sláinte, seirbhísí cúram leanaí, seirbhísí oideachais agus seirbhísí poiblí i gcoitinne." Ionsaíonn an tuarascáil an Rialtas i mír eile, á rá: "Ag áireamh creimeadh stairiúil na Gaeltachta, agus cúlú breise lenár linn féin, tuigtear don Choimisiún nach féidir an Ghaeltacht a choinneáil mar réigiún Gaeilge go náisiúnta gan athrú bunúsach a theacht ar an gcaoi a gcaitear leis an nGaeilge agus ar staid na Gaeilge sa chuid eile den tír.
Chuir siad isteach comhrialtas faoi Enda Kenny a gheall go mbeadh athrú bunúsach ar an bpolaitíocht: deireadh le ceilt na fírinne; deireadh le cur i gcéill; deireadh le cur amú airgid ar quangónna agus deireadh le gradaim do na cairde.
Fiú mura bhfuil aon mhór-shuim agat i gcúrsaí nuachta, bheadh a fhios agat go bhfuil athrú bunúsach tagtha le tamall de bhlianta anuas ar an chaoi a fhaigheann muid ár gcuid nuachta.
Fuair muid amach, ní hamháin le linn chaint an Aire, gurb é sin an fáth ar thogh Sinn Féin an t-oideachas (is cosúil nach raibh sé de dhíth ar pháirtí ar bith eile!): is é sin gur mhian leo athrú bunúsach a chur i bhfeidhm ar dhaoine óga an Chúige.
Ní raibh duine ar bith a chuala óráid an Aire Oideachais ar an 10 Meán Fómhair 1966 ag súil leis an athrú bunúsach polasaí a d’fhógair sé, agus a cuireadh i bhfeidhm bliain ina dhiaidh sin.
Táthar le tamall anseo ag casaoid faoin Aontas ar an mbonn go bhfuil athrú bunúsach ar an gcomhthionól oirirc sin ó thaobh bunphrionsabail agus fealsúnacht pholaitiúil ó ghlac an t-oileán páirt leis in 1973.
Glór na nGael, nuair a d’fhreagair Naomh Pádraig é, a ba chúis le athrú bunúsach a chur ar shaol na hÉireann; d’fhéadfadh an Glór céanna, ach é a bheith le cluinstin go forleathan i measc muintir na hÉireann agus go háirithe ag an óige, formhór ár bhfadhbanna a réiteach inniu.
Ba mhian le Misneach briseadh amach as seaniomaire na nEagraíochtaí Gaeilge d’fhonn ‘réabhlóid’ agus ‘athrú bunúsach’ a spreagadh sa tsochaí chun aghaidh a thabhairt ar mheath na Gaeltachta agus ar neamhshuim na gceannairí polaitíochta agus eaglasta ina leith sin (Rowland 2016: 7).
Cuireadh an tOireachtas agus an Tionól nua i mBéal Feirste i gceannas ar an gcomhoibriú thuaidh/theas, ach déantar iarracht sa chomhaontú faoi imeacht na Breataine athrú bunúsach a dhéanamh ar an socrú sin.
Athrú bunúsach é an curacalam ar an dóigh a fhoghlaimíonn páistí Gaeilge agus Béarla ar scoil, a deir an tAire McHugh, ina dtugtar aitheantas chomh maith don éagsúlacht teangacha a labhraítear i mbunscoileanna na tíre.
Mhaígh duine de na baill, Seán Ó Laighin, gur mhian le Misneach ‘briseadh amach as seaniomaire na nEagraíochtaí Gaeilge’ d’fhonn ‘réabhlóid’ agus ‘athrú bunúsach’ a spreagadh sa tsochaí chun aghaidh a thabhairt ar mheath na Gaeltachta agus ar neamhshuim na gceannairí polaitíochta agus eaglasta ina leith sin (1965: 27).
Is é an toradh a bhí ar an athrú bunúsach seo nach bhféachtar ar an ngrá mar bhraistint nó mar mhothúchán i gcónaí ar na saolta seo, mothúchán idirphearsanta a raibh luach sainiúil aige, as féin, tráth.
Ach sílim chomh maith go dtiocfaidh athrú bunúsach sa dóigh a gcleachtaíonn daoine a gcultúr agus sa dóigh a n-úsáideann siad na meáin; nach nglacfaidh daoine go réidh le cibé rud a chuireann craoltóirí agus lucht tráchtála srl.
Go mbeadh athrú bunúsach ar an gcuraclam meánscoile a ligfeadh do scoláirí an teanga a fhoghlaim seachas an cur i gcéill atá anois ann, go fiú leis na scoláirí is fearr agus iad á dtachtadh le cúrsaí a d'fheilfeadh sna hollscoileanna!