#1060960
‘monatóireacht’ ag an gCoiste Téarmaíochta agus ‘faireachán’ ag Rannóg an Aistriúcháin.
‘monatóireacht’ ag an gCoiste Téarmaíochta agus ‘faireachán’ ag Rannóg an Aistriúcháin.
Ní comhoibriú a bheith ar choistí ceannais a chéile – is faireachán é.
Bunófar Grúpa Stiúrtha Dála agus Grúpa Stiúrtha Seanaid chun faireachán a dhéanamh ar an gcuspóir sin.
An fíor a rá, mar shampla, go bhfuil ‘faireachán’ cealaithe nuair a bhíonn sé fós in úsáid ag Rannóg an Aistriúcháin?
Tá freagracht, áfach, ar an Aonad Pleanála Corparáidí as faireachán a dhéanamh ar fhorfheidhmiúchán Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus Scéim Teanga na Roinne 2015-2018,” a dúirt an tAire Regina Doherty.
“Céim mhór chun cinn” a bheadh ann ról a bheith ag an gCoimisinéir Teanga maidir le faireachán a dhéanamh ar an reachtaíocht sin, a deir an Dr Walsh.
"Ba chóir go mbeadh deis ann, le hachtú an Bhille nua, faireachán níos uileghabhálaí a dhéanamh ná mar a cheadaítear don Choimisinéir Teanga faoin Acht reatha.
De réir na moltaí sin, bheadh an chumhacht ag an gCoimisinéir Teanga faireachán agus tráchtaireacht a dhéanamh faoi achtanna eile seachas Acht na dTeangacha Oifigiúla amháin.
"Ba chóir go mbeadh deis ann, le hachtú an Bhille nua, faireachán níos uileghabhálaí a dhéanamh ná mar a cheadaítear don Choimisinéir Teanga faoin Acht reatha.
Thabharfadh sé seo deis faireachán a dhéanamh ar chur i bhfeidhm reachtaíochta teanga a bhaineann le cúrsaí oideachais, craolacháin, pleanála agus iompair i measc nithe go leor eile," a dúirt sé.
Ina theannta sin, bhíodh sé de chlaonadh ag an bhfoireann ariamh téarmaí a bhunú ar mhíreanna dúchasacha, leithéidí 'faireachán' in áit 'monatóireacht', atá in úsáid go forleathan lasmuigh de réimse na reachtaíochta (Breathnach 2008: 51-2).
Thug Oifig an Choimisinéara Teanga le fios do Tuairisc.ie inné go bhfuil “faireachán leanúnach” á dhéanamh acu ar an nGarda Síochána “i dtaca leis an mbealach a bhfuil moltaí an imscrúdaithe seo á gcur i bhfeidhm”.
Tá a aicmí siúd (idir oibrithe is saoistí is fheirmeoirí), a n-ionaid chónaithe, saothair is chaitheamh aimsire (tithe príobháideacha, ceardlanna, cnoic is bánta, aontaí is ráschúrsaí) le haireachtáil go follasach air, maraon le réimsí fairsinge dá gcaidreamh ar a chéile (díol is ceannach, bruíonta, faireachán).
Cuimsíonn ár gcuid oibre taighde ar riachtanais agus tosaíochtaí phobal na Gaeilge, oiliúint do na hearnálacha rialtais, poiblí agus pobail ar fheasacht teanga agus ar dhea-chleachtas, agus faireachán leanúnach ar chur i gcrích chosaint reachtaíochta idirnáisiúnta don Ghaeilge san am i láthair.
Tá cinneadh déanta ag an Rialtas gur chóir cumhachtaí breise a thabhairt don Choimisinéir Teanga ionas gur féidir leis faireachán a dhéanamh ar aon acht a bhfuil baint aige le húsáid na Gaeilge nó lena stádas mar theanga oifigiúil.
“Níl an chumhacht sin agam faoi láthair.” Ní cheadaítear d’Oifig an Choimisinéara faireachán a dhéanamh ach ar fhorálacha a bhaineann le hAcht na dTeangacha Oifigiúla.
Chomh maith leis sin, dúirt Rónán Ó Domhnaill go raibh súil aige, nuair a achtófar Bille Teanga nua, go mbeidh deis aige faireachán a dhéanamh ar achtacháin eile a bhaineann le cúrsaí teanga seachas Acht na dTeangacha amháin:
"Thabharfadh sé seo deis faireachán a dhéanamh ar chur i bhfeidhm reachtaíochta teanga a bhaineann le cúrsaí oideachais, craolacháin, pleanála agus iompair i measc nithe go leor eile."
Faoin bhille leasaithe, tabharfar cumhachtaí breise don Choimisinéir Teanga chun faireachán a dhéanamh ar fhorálacha in achtacháin eile a bhaineann le húsáid nó le stádas teanga oifigiúil agus tráchtaireachtaí a sholáthar ina leith.
Chuir Teachtaí Dála an fhreasúra fáilte roimh leasuithe an rialtais, go háirithe an moladh go gcuirfí spriocdháta - an 31 Nollaig 2030 - leis an sprioc sa bhille go mbeadh Gaeilge ag 20% d'earcaigh nua na seirbhíse poiblí agus an moladh go neartófaí an chumhacht atá ag an gCoimisinéir Teanga faireachán a dhéanamh ar achtanna eile seachas an t-acht teanga.
Chuir Teachtaí Dála an fhreasúra fáilte roimh leasuithe an rialtais, go háirithe an moladh go gcuirfí spriocdháta - an 31 Nollaig 2030 - leis an sprioc sa bhille go mbeadh Gaeilge ag 20% d'earcaigh nua na seirbhíse poiblí agus an moladh go neartófaí an chumhacht atá ag an gCoimisinéir Teanga faireachán a dhéanamh ar achtanna eile seachas an t-acht teanga.
Dúirt Rónán Ó Domhnaill freisin sa tuarascáil go raibh súil aige nuair a achtófar Bille Teanga nua go mbeidh deis aige faireachán a dhéanamh ar achtacháin eile a bhfuil baint acu le cúrsaí teanga seachas Acht na dTeangacha amháin.
Uachtarán na hÉireann a cheapann an Coimisinéir Faireachán a dhéanamh ar chomhlíonadh fhorálacha an Achta ag comhlachtaí poiblí; Gach beart riachtanach atá faoi réir a údaráis nó a húdaráis a dhéanamh chun a chinntiú go gcomhlíonfaidh comhlachtaí poiblí forálacha an Achta; Imscrúduithe a dhéanamh, cibé acu ar a thionscnamh nó a tionscnamh féin, ar iarraidh ón Aire nó de bhun gearán a bheith déanta leis nó léi ag aon duine, maidir le haon mhainneachtain ag comhlacht poiblí forálacha an Achta a chomhlíonadh; Comhairle nó cúnamh eile a sholáthar, de réir mar is cuí leis nó léi, don phobal maidir lena gcearta faoin Acht seo; Comhairle nó cúnamh eile a sholáthar, de réir mar is cuí leis nó léi, do chomhlachtaí poiblí maidir lena n-oibleagáidí faoin Acht; Imscrúdú a dhéanamh, cibé acu ar a thionscnamh nó a tionscnamh féin, ar iarraidh ón Aire nó de bhun gearán a bheith déanta leis nó léi ag aon duine, chun a fháil amach an amhlaidh nach raibh nó nach bhfuil aon fhoráil d'aon achtachán eile a bhaineann le stádas nó le húsáid teangacha oifigiúla á chomhlíonadh.
Ní miste cur síos gairid a dhéanamh ar fheidhmeanna an Choimisinéara: monatóireacht/faireachán a dhéanamh ar chomhlíonadh fhorálacha an Achta ag comhlachtaí poiblí.
TUAIRISC BHEO: Céim eile dá aistear curtha de ag bille teanga sa Dáil Chuir Teachtaí Dála an fhreasúra fáilte roimh leasuithe an rialtais, go háirithe an moladh go gcuirfí spriocdháta – an 31 Nollaig 2030 – leis an sprioc sa bhille go mbeadh Gaeilge ag 20% d’earcaigh nua na seirbhíse poiblí agus an moladh go neartófaí an chumhacht atá ag an gCoimisinéir Teanga faireachán a dhéanamh ar achtanna eile seachas an t-acht teanga.
Chuir an Coimisinéir a mhíshásamh in iúl freisin nach ndeirtear sna leasuithe cé a bheadh freagrach as cur i bhfeidhm an phlean do sholáthar seirbhísí Stáit a bheas le hullmhú ag coiste nua comhairleach. Maidir leis an bplean féin, a dúirt sé, tá sé ríthábhachtach go ndéanfaí freastal inti ar riachtanais phobal na Gaeltachta: "Tá molta agam go rialta foráil a chur [sna leasuithe] le cinntiú gur oifigigh Stáit le Gaeilge a bheidh lonnaithe sa nGaeltacht nó ag cur seirbhísí ar fáil sna ceantair shainiúla aitheanta sin." D'fháiltigh sé roimh an leasú a ligfeadh dó faireachán a dhéanamh ar fhorálacha in achtacháin eile a bhaineann le húsáid nó le stádas teanga oifigiúla. Ghabh sé buíochas leis an gcoiste as cuireadh a thabhairt dó teacht chun cainte leo: "[N]uair atá an oiread airde á tabhairt ar thosaíochtaí móra ar nós phaindéim Covid-19 agus an Bhreatimeachta, d'fhéadfadh ceisteanna tábhachtacha eile imeacht as radharc.