#793907
Chomh maith leis sin, bunaíodh roinnt foirceann nua sa Ghaeilge ar fhoircinn Laidine.
Chomh maith leis sin, bunaíodh roinnt foirceann nua sa Ghaeilge ar fhoircinn Laidine.
Is amhlaidh anois gurb é deireadh an lae críoch agus foirceann gach beart.
Is baolach gur freastal ar bhreac-Ghaeltacht é ar iar-Ghaeltacht a foirceann.
Léitear é d’fhonn a fháil amach cad a tharla, críoch agus foirceann gach scéil mhaith.
Foirceann le theacht le Treasury Holdings, ceann de na forbróirí gnó ba mhó a bhí sa tír tráth den tsaol.
Cuireann an foirceann ‘-óg’ i gcuimhne dúinn go gnách rud éigin atá go deas, nó go néata nó go leice.
An gnáthnós le haghaidh briathra ‘laga’, mar a thugtar orthu sa Bhéarla, ná an foirceann –ed a chur le fréamh an bhriathair, e.g.
Tar éis theacht na Normannach, mhéadaigh go mór ar an gclaonadh an foirceann –ed a úsáid, go háirithe i gcás iasachtaí ón bhFraincis isteach sa Bhéarla.
Chun cabhraithe leis an ‘athbheochan eacnamaíochta’, gan amhras, tús agus deireadh agus aidhm agus cuspóir agus críoch agus foirceann agus báire an oideachais go léir.
Nach sinne atá inclúisibh go brách, inclúisibh go deireadh an domhain, go críoch na cruinne, go foirceann na firmiminte?
Dhein Karl Marx beart den tsaghas céanna ach gurb é a athrach eile ar fad a chonaic sé roimhe amach: b’é an cumannachas críoch agus foirceann agus ceann scríbe na staire.
Ag sin agaibh a léitheoirí críoch agus foirceann ar a ráinig chugamsa do na Seáin Bhuí, agus is leor a bhfuaireas dóibh’ (luaite ar lch 232).
Luaitear togh / tofa (lch 85) mar eisceacht ón riail gurb é -tha foirceann na rangabhála caite ar bhriathra dar críoch -gh.
Ag foirceann eile na sraithe sin a bhí an scoil, foirgneamh dhá stór a raibh clúdach soiminte air agus gairdín a bhí cosúil le gairdín na leabharlainne os a chomhair amach.
Ag foirceann eile na sraithe sin a bhí an scoil, foirgneamh dhá stór a raibh clúdach soiminte air agus gairdín a bhí cosúil le gairdín na leabharlainne os a chomhair amach.
Bíonn sé de nós ag na hAstrálaigh ainmneacha a ghiortú agus an foirceann ‘–ie’ a chur leo, agus tugann siad *‘pokies’* orthu.
Ag 5 a chlog tráthnóna, bhí an coróinvíreas tolgtha ag 231,203 duine ar fud an domhain ó thosaigh an ráig ag foirceann na bliana seo caite.
Tá foirceann an dá thuairim seo ar fhéiniúlacht neamhréadúil - gur rangú nó gur cur le chéile sóisialta amháin atá i gceist.
Seo liosta de ghnáthfhocail a bhfuil an foirceann caol céanna acu (an díochlaonadh idir lúibíní) ach nach bhfuil aon chosúlacht ghramadúil eile acu: tá nóiméid (1) ina ghinideach ach giuirléid (2) ina ainmneach uatha ach ciall iolra leis; tá gaoil (1) ina ghinideach agus maoil (2) ina ainmneach; tá fóid (1) ina ghinideach agus móid (2) ina ainmneach; tá eitleáin (1) ina ghinideach agus cráin (5) ina ainmneach; tá clis (1) ina ghinideach agus dris (2) ina ainmneach; tá focail (1) ina ghinideach agus trucail (2) ina ainmneach; tá iúir (1) ina ghinideach agus stiúir (5) ina ainmneach; tá bóthair (1) ina ghinideach agus gábhair (2) ina ainmneach; tá anacair (3) ina ainmneach agus cabhair
Nuair a thosaíonn an mhír dheiridh le consan (agus go bhfuil guta ceangail ann), coinnítear an chéad mhír agus an deireadh slán, agus an guta ceangail oiriúnach a úsáid: Taobh amuigh d’ainmneacha atá ar aon dul le focail sheanbhunaithe nó de théarmaí dar críoch foirceann seanbhunaithe, moltar focal nuacheaptha a chur sa 4ú díochlaonadh:
Tá curtha go mór acu le trealamh teicniúil an domhain - an raca, an scriú ingne, an t-uisce leictreach, an bior magairleach, an mhaighdean ghathach, an seomra gáis, an buama adamhach, an pléascán núicléach, maitheasaí gan teorainn siar amach go foirceann an domhain.
"Cad ina thaobh nach siúlfaimis go foirceann na cathrach?" arsa mise leis, an dóchas sin gurb í d'áit féin ceartlár na cruinne ag boinneadh aníos ionam.
Roimhe seo ní raibh de bhlaiseadh againn ar chultúr na Síneach ach uimhir a dó is fiche le rís friuchta san bhialann ar chasadh na sráide, ach anois is eol dúinn ceann agus foirceann a gcuid blianta.
Cé nárbh é an rí Gaelach deireanach ar Albain é, is ina dhiaidh a thosnaigh an cúlú mór cultúir, cúlú atá ar siúl le míle bliain ach nach bhfuil foirceann na críche sroichte aige go fóill.
Is maith ann an treoir i dtaobh litriú (lgh 84-85) a thugtar i gcás fréimhe a chríochnaíos ar -t(h) agus a ghabhas foirceann dár tús t: Is é sin go dtugann an dá chonsan t(h)+t an consan singil t: atar, d’ataí, ata.
Is maith is fiú go luaitear cuir /curtha agus scoir / scortha mar eisceachtaí ón riail go ngabhann fréamhacha a chríochnaíos ar -b, -c, -g, -m, -p, -(r)r an foirceann -tha nó -the de réir mar is leathan nó caol dóibh.
B'fhéidir nach mbeadh sé róchabanta a áiteamh go n-oireann an ghontacht, an mhaolaisnéis, an sofhriotal agus fiú amháin an greann a ďfhéadfaí a bhaint as foirceann an bhlurba sin do cheardaíocht chaolchúiseach Bhriain Uí Nualláin:
Portmanteau eile atá againn le tamall anuas ná ‘Amachaigí!’ Measc an dobhriathar ‘amach’ le briathar ar nós ‘téigí’ nó ‘imigí’ agus voilà, tá focal amháin agat a chiallaíonn ‘out you go!’ Tá focal an-chosúil leis sin ag na hAlbanaigh, mar atá “Thallaibh!” An dá chuid atá ann ná an focal “thall”, atá againn freisin, móide an foirceann -(a)ibh, a úsáidtear sa Ghàidhlig leis an ordaitheach iolra a dhéanamh. “Gread libh!” an chiall atá leis.
Más é an sonas síoraí trí aontacht le Dia is foirceann dúinn, agus má thugaimid tús áite don domhan ar Dhia dá ainneoin sin, níl i ndán dúinn sa deireadh ach anó amach is amach, ‘bhur bhfoircionn budh fíorthruagh’ (2016: 81).
Maidir leis an bhfuacht céanna, níorbh fholáir duit cóta mór a chaitheamh á léamh ar eagla go dtitfeadh do chuid foirceann díot mar a tharla domsa nuair a léigh mé One Day in the Life of Ivan Denisovich le Solzhenitsyn den chéad uair – agus den uair dheireanach.
Ach b’é ab fhearr go mór is go fada is go leitheadach is siar amach agus thar íor na spéire anonn go foirceann na firmininte ná Little Richard, gan cheist, gan dabht, gan amhras, gan aon agó.
Níor mhaith an rud é dul an Bhéarla a leanúin t mar an foirceann '-eachas' sa Ghaeilge, tá sé ceangailte le corpus teagaisc (cumannachas), agus b'olc an bunús é ar ealaín chomh saorálach.
Baintear leas cumhachtach as an athrá go minic sna dánta, ach anois is arís tá mar a bheadh an t-údar ag cúlú chun dul i muinín an athrá, gan an dara rogha a bheith aige cheal dóchais nó nirt; chun an foirceann a chur abhaile i véarsa deireanach 'An tAm Marfach Ina Mairimid' cuir i gcás: nó i gcríoch 'Teorainn': 'Seo anois mé go hamscaí ag siúl na ciumhaise úd / caol-shlí na fuarchúise idir mé agus tú, idir mé agus tú.' (Ní féidir a chur as an áireamh gan amhras gur ag iarraidh an mothú éadóchasach sin a chur i bhfeidhm ar an léitheoir atá an file sna cásanna seo, mar a rinne James Joyce leis an teanga chaite, spíonta a d'úsáid sé sa chaibidil Eumaeus in Ulysses d'fhonn tuirse intinne is cholainne na gcarachtar a chur trasna.) Cé go bhfeictear an saol traidisiúnta agus an saol nua-aimseartha ag iomrascáil le chéile tríd an gcineál meascán mearaí snagcheolmhar atá curtha i gcrích go snasta ag Ó Searcaigh go minic roimhe seo, tá corrshampla anseo a bhfuil blas beagán leamh uaidh áfach: Ach is eisceachtaí iad na samplaí sin tríd is tríd.
abhantrach - river-basin; brú - pressure; ceannródaíoch - pioneering; cúram - responsibility; dúiche - region; foirceann - extremity; ganntanas - scarcity; glúin - generation; idirdhealú - distinction; radharc - view; suntasach - significant; taoille - tide; teorainn - border
An té atá bródúil as a Shasanachas, níl sé le cáineadh mura nglactar leis an tírghrá uaidh: I’ve been dreaming of a time When to be English is not to be baneful, To be standing by the flag not feeling shameful, racist or partial Cuirtear foirceann fíochmhar leis an aisling: I’ve been dreaming of a time When the English are sick to death of Labour and Tories And spit upon the name Oliver Cromwell And denounce this royal line that still salute him And will salute him Forever Ag cuimhneamh ar an raic a tharraing sé le bratach na Breataine i 1993, bhain tábhacht nach beag lena chinneadh bratach eile a tharraingt amach agus a chaitheamh isteach sa slua ag an gceolchoirm sin i Manchain i 2004.