#1208990
D’úsáidtí coirt agus tarra leis na heangacha scadán seo agus mhairfeadh eangach cúig shéasúr dá ndéanfaí cúram di.
D’úsáidtí coirt agus tarra leis na heangacha scadán seo agus mhairfeadh eangach cúig shéasúr dá ndéanfaí cúram di.
Chonaic sé go mbeirtí ar chuid mhór scadán ann i mí na Bealtaine agus mí an Mheithimh.
D’fheictí cuid mhór scadán i séasúr an tsamhraidh ach cha ndéantaí iascaireacht orthu nó chreidtí nach bhféadfaí a sailleadh.
Mhol Penfold (Gaoth Dobhair) go gcuirfí eangacha scadán, doruithe fada, duáin agus traidhfil airgid ar fáil le go bhféadfadh na daoine bochta cóir a chur ar a gcuid bád.
Tugadh le fios go mbíodh ganntanas salainn ann ó am go chéile agus bhí sé i dtólamh gann nuair a bhíodh flúirse scadán ann.
Tá aird á díriú le tamall anuas ar an gclaochló atá tagtha ar nósanna na bhfaoileán scadán (Laurus argentatus).
Sa tseanaimsir bhíodh iascach ronnach, bream (bran), ballach, gliomach, mangach, langa, eascann, ‘elbo’, roc, bolmán, sciata, scadán, trosc, colmóir, fíogach agus plás.
D’ithidís iasc an minic, seo cuid de na héisc a d’ithidís – langa, crúdán, scadán, mangach agus cineálacha eile.
Fágadh slán ag Patsy Dan le ceol agus amhráin Thir Chonaill díreach mar a ba mhian leis - An Mhaighdean Mhara, Cumhaidh an Fhile agus amhrán 'náisiúnta' Thoraí Amhrán na Scadán.
Má tá Victor ábalta í a fhoghlaim, tá tusa, beagán ar bheagán, mar a d’ith an cat an scadán.
Deir Feidhmeanach Taighde Margaíochta agus Eolais Bhord Iascaigh Mhara, Richard Donnelly: "I gcás na scadán a easpórtáiltear chuig an Éigipt, ní dhéantar ach brabús de €10 nó €20 in aghaidh an tonna.
Cuireadh tús le séasúr na scadán an tseachtain seo agus tá obair shéasúrach tosaithe arís i monarcha Ros an Mhíl mar gheall air seo.
Agus cad a dhéanfá dá mbeifeá i gcampa teifeach ar chupán uisce sa lá agus tú id scadán i mbairille san oíche?
Tá bádaí móra ag déanamh slad ar iascaireacht scadán i Loch Feabhail faoi láthair, agus caithfear cosaint a thabhairt dona hiascairí beaga cois cósta, a dúirt an Comhairleoir Contae Terry Crossan.
‘Yeah, yeah, a dheaid,’ a deir na gasúir amhail is gur tógadh in aois na gcloch mé, ‘cosnocht agus ocrach,’ ach níl ann ach spraoi eadrainn, an bheirt leaids ag éirí aníos sna sála ar a chéile, an cailín beag ar an ealaín chéanna, iad ar fad sínte faoi na frathacha maidin Shathairn mar a bheadh bosca scadán ar salann.
‘Ó, a bhrealláin bhoicht gan bhrí,’ arsa Iain Geur, ‘is méanair duitse nach raibh do bheatha ag brath air, nó bhí tú chomh marbh le scadán.’
I gCúirt Chuarda Dhún na nGall, ciontaíodh iascaire as Co na Gaillimhe in dhá chúis a bhaineann le cuntas bréagach a thabhairt ar an líon scadán ar rug sé orthu i Samhain 2003.
Mhaígh sé ar ócáid amháin gur ceithre thonna scadán a bhí tugtha ar an bport aige, cé gur léirigh cáipéisí díolacháin gur os cionn daichead tonna a bhí i gceist. Ghabh na Gardaí é tar éis dóibh cuardach a dhéanamh ar a theach cónaithe agus ar Chomharchumann Iascairí na Gaillimhe agus Árann i Samhain 2004.
Tá impleachtaí eile nach eol dúinn fós má bhronntar stádas bunreachtúil ar an gclásal nua seo. Ní haon scéal thairis nó ‘scadán dearg’ ba chúis leis an mbreithiúnas a tugadh an tseachtain seo féin i gcoinne Bhácús Asher i mBéal Feirste nó an bhagairt atá á déanamh ar Beulah Print i nDroichead Átha.
Níor luaithe an cluiche thart gur thosaigh tráchtairí Shasana ag caint ar ollsaibhreas na príomhroinne, an tsraith is saibhre ar domhan, agus, ar chúl a gcinn acu, an smaoineamh nach mbeadh de thuarastal ag mórán d’imreoirí na hÍoslainne ach cúpla scadán agus lear mór trosc.
Faraor géar dóite, is mór an t-athrú é ó aimsir an phota mhóir miotail agus na ciseoige saileánaigh a bhíodh go buinne béil i lár an urláir le fataí plúracha agus bairnigh, faochain, sleamhcán, scadán caoch, iasc, mangach, ballach, ronnach mar anlann leo mar aon le scalach breá leamhnachta nó fothramán breá bláthach úr agus, dar m’anam, gur bheag an locht.
In aistí eile anseo, in áit na foinsí a fhí le chéile chun insint nua a sholáthar, is í an tráchtaireacht a thagann chun tosaigh agus, mar is dual don Chíobhánach i ngach a scríobhann sé, braithimid an t-údar agus é ar bís le pointí eolais a roinnt linn, léargais, léaspairtí, braistintí (agus cé go bhfuil gliomaigh go leor aige dúinn, gabhtar riar mhaith scadán dhearg ina chuid eangach chomh maith!).
Bheadh breall air, ámh, mar tharla a leithéid d’eachtra, agus an té ar mhaith leis a toradh a fheiceáil dó féin ní gá dó ach tabhairt faoin gcladach agus aithne a chur ar dhá fhaoileán mhóra atá fairsing go maith in Éirinn, an faoileán scadán, Larus argentatus agus an droimneach beag, Larus Fuscus.
Sin é an fáth a bhfuil an faoileán scadán agus an droimneach beag le feiceáil ar fud na hÉireann, gan aon tsuim acu ina chéile seachas a bheith ag goid bia agus b’fhéidir sicíní óna chéile.
Suígí anseo cois fuinneoige agus bígí ag faire na farraige agus na faoileáin.’ Bhí a chuid scadán, fillte i nuachtán, ina ghlaic ag an Athair Pádraig agus iad á bhfógairt féin lena gcumhracht sainiúil féin, ach fágadh aige iad.
An saol atá ann, tá na mílte daoine i gcomhar le chéile achan áit; agus an té atá leis féin ní hionadh má mhothaíonn sé meáchan mór an tsaoil ar a chroí mar bheadh cnoc ina luí ina mhullach.’ Mheáfainn nach mór againne – scríbhneoirí – nárbh ansa linn a bheith in ann ár mbeatha a chaitheamh chomh filiúnta céanna, cinneadh a dheimhneodh ná beimis inár ‘scadán eile’ i dtaoidí na beatha, d’acmhainn againn slí bheatha a bhaint amach as an gcumadóireacht.
Agus moltar an scadán le daonnacht na Meánaoiseanna i véarsaí eile anseo: in ionad bheith míshásta go bhfuil air feoil a shéanadh go ceann daichead lá, is amhlaidh a chuireann an file anaithnid fáilte croíúil roimh an iasc umhal seo mar athrú aiste.
Tá seasamh ar bith inchosanta ag polaiteoir ar bith - "Is ea, is fíor go bhfuilimid ar son na síochána, ach idir an dá linn ní foláir dúinn cúpla céad míle duine a mharú," nó "Is ea, is Eorpaigh sinn go léir ach ní fhágann sin nach gaire do Bhoston ná do Bheirlin sinn," - ionas gur féidir leat a rá gan bhréag ar domhan go bhfuil an bhuatais ar an mbróg eile agus go bhfuil an scadán dearg ina mhoncaí práis.
Suígí anseo cois fuinneoige agus bígí ag faire farraige agus faoileáin.’ Bhí a chuid scadán, fillte i nuachtán, ina ghlaic ag an Athair Pádraig agus iad á bhfógairt féin lena gcumhracht sainiúil féin, ach fágadh aige iad.
An t-amhrán mór Muimhneach ‘Aisling Gheal’ fonn mall eile atá ann, agus cluintear uirlis nach mothaítear go rómhinic, feadóg íseal in A, ar ‘Bádaí na Scadán’, fonn a fuair sé ó amhránaíocht Eithne Ní Uallacháin.
Sna tíortha thuaidh chreideadh na hiascairí go bhfaigheadh siad gabháil mhaith éisc nuair a bhíodh na soilse úd ag preabarnach os a gcionn óir mheasadh siad gur scáileanna de mhílte scadán ag damhsa ar an spéir a bhíodh iontu.
Thug sé le fios gur lean iascaireacht na scadán ag Inis Mhic an Doirn ar feadh roinnt mhaith blianta agus bhí sé chomh mór sin go raibh lasta á chur de ghnáth ar chúig chéad bád gach aon bhliain.
Ag an tseisiún ag an Choimisiún i nDún Fionnachaidh, tugadh le fios go raibh báid a bhí le cíle ocht dtroithe déag (5.4 méadar) le seas sé troithe (1.83 méadar) á n-úsáid d’iascaireacht na scadán.
I ngeall ar na báid a bheith chomh beag agus a bhí, cha bhféadtaí gabháil chun na doimhneachta ach d’fhantaí go dtiocfadh na scadáin i ndeas don chósta agus mar gheall air sin, cha bhíodh iascaireacht rialta scadán ann mar cha dtigeadh an t-iasc deas don talamh gach aon séasúr.
Ag an tseisiún ag an Choimisiún i nDún Fionnachaidh, tugadh le fios go raibh báid le cíle ocht dtroithe déag (5.4 méadar) le seas sé troithe (1.83 méadar) á n-úsáid d’iascaireacht na scadán.
I ngeall ar na báid a bheith chomh beag agus a bhí, ní fhéadtaí gabháil chun na doimhneachta ach d’fhantaí go dtiocfadh na scadáin i ndeas don chósta agus mar gheall air, sin cha bhíodh iascaireacht rialta scadán ann mar cha dtigeadh an t-iasc deas don talamh gach aon séasúr.
D’úsáidtí duáin fhada agus duáin láimhe chomh maith le heangacha agus bheirtí ar scadán, glasán, trosc, cadóg, deargóg agus gach aon chineál leathóige agus gur rugadh ar os cionn 42,000 gliomach agus 47,000 portán.
Chonacthas scoileanna móra scadán timpeall ar dhá nó ar thrí mhíle ó Oileán Árainn Mhóir agus ó Oileán Uaighe ó Mheitheamh go Meán Fómhair agus amach ó Ghabhla ó Iúil go Meán Fómhair ach nach raibh gléas ar na daoine breith orthu; bhí na báid ró-bheag agus cha raibh trealamh ann.
Nuair a bhí na daoine ábalta ar bheith ag iascaireacht bhíodh dhá ghiní go leith ar an mheán le linn shéasúr na scadán ag iascaire agus mhair an séasúr de ghnáth ar feadh dhá sheachtain déag.
(Murray, 1938:98) Agus nuair a bhí sé i gcarcair Ard Mhacha, ag fuireach lena chás cúirte, tá sé canta go ndúirt sé an rann seo fá dtaobh de scadán a tugadh dó mar dhinnéar: Grádh mo chroidhe an scadán Nár gabhadh ’riamh i gcoisir Ach ’gha phléitín ar maidin gus ’a ghabháil tráthnóna.
faoi láthair, agus go bhfuil tionscail na ronnachaí agus na scadán i mbaol. 'Bheadh níos mó deiseanna ann an tionscail a fhorbairt dá mbeadh céibh dhomhain mhara ann - mar go mbeadh níos mó bád in ann iasc a thabhairt i dtír i Ros A Mhíl' a deir sé.
Deir siadsan go mbeidh sé deacair orthu agus ar mhonarchana eile atá ag plé le scadán ach go háirithe coinneáil ag imeacht mar gheall ar an laghdú mór atá tagtha ar chuótaí don iasc sin. Is í Comhairle na nAirí Iascaigh sa mBruiséil a shocraíonn na cuótaí.
Tar éis Aifrinn lá arna mhárach bhí mo leite nó mo bhrachán agam agus ag luí le dhá scadán leasaithe a bhíos nuair a bhuail an sagart cúnta, an Máistir Calum Ó Néill, isteach chugam ag cur fáilte romham.
Nuair a dúrt gur ón nDaingean, thiar theas in Éirinn dom, dúirt sé gur chuimhin leis ina óige go dtéadh báid ó Bharra ag iascach scadán agus maicréal ansúd ach gur fada anois ó chuaigh.
Bhí sé ina chliamhain isteach ag an gceannaitheoir éisc a raibh gnó mór easpórtála éisc leasaithe sa Daingean nó gur chuir an leac oighir agus saint ár gcomharsan deireadh le fómhar na scadán agus na maircréal timpeall chóstaí na hÉireann.
I mí Mheán Fómhair na bliana 1900 dhéantaí 6,000 bairille scadán a shailleadh- an chuid is mó de le dul chuig an Rúis agus an Ghearmáin.’ Go deimhin bhí an oiread sin iascaigh agus easpórtáil éisc ar siúl sna Dúnaibh gur beag nár stad an imirce uile thart ar thús an chéid seo caite.
Má bhíonn na daitheacha fiacaile ag plé leat, tá a leigheas ag na gasúir seo – scadán goirt a ithe maidin lá Nollag agus féadfaidh tú a bheith ag cangailt arís go tráthnóna gan pian gan anó!
Tá sé ráite ag lucht feachtais sa tír seo, áfach, nach bhfuil aon aird tugtha sa chomhaontú ar chomhairle eolaíochta ná ar mholtaí le deireadh a chur le ró-iascach eascann, trosc agus scadán.
Ach nach cuma, a fhad agus go bhfuil an ceart againn pásanna faoi chlúdaigh ghorma a bheith againn, agus go mbeidh ár gcuid scadán ní hamháin leasaithe, ach leasaithe agus de bhunadh fharraigí na Breataine chomh maith.
Dúirt Cathal Grennell, atá ina Stiúrthóir Bainistíochta ar an gcomhlacht Iasc Mara i Ros a' Mhíl freisin, gur míníodh do na feisirí chomh maith, an díoma atá orthu faoin gcuma atá ar iascaireacht scadán ar chósta an iarthair faoi láthair, nuair nach bhfuil cead aon cheann a thógáil, de bharr nach bhfuil aon chúóta ann lena n-aghaidh.